ΝΕΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Εδώ και λίγες μέρες η χώρα διαθέτει νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία και νέα κυβέρνηση. Το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ανανέωσαν την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού και έχουν μπροστά τους τέσσερα χρόνια για να κυβερνήσουν την χώρα. Με την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων έχουμε ήδη και με πιο απτό τρόπο τη βασική στοχοθεσία της νέας κυβέρνησης για την χρονική περίοδο μέχρι το 2027.

Στο χώρο της Δικαιοσύνης οι επιδόσεις της προηγούμενης κυβέρνησης δεν ήταν το ίδιο καλές με τις αντίστοιχες σε άλλους τομείς της δράσης της. Χωρίς να υποτιμώνται βήματα προόδου (πολύ περισσότερα ψηφιακά εργαλεία, νέος Κώδικας Οργανισμού Δικαστηρίων κ.ά., σημειακές παρεμβάσεις σε πολιτική και ποινική δικαιοσύνη) έλειψαν μεταρρυθμίσεις ικανές να προκαλέσουν σημαντική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της Δικαιοσύνης, ώστε να επιτευχθεί ο διπλός στόχος: Ταχύτερη και ποιοτικότερη απονομή της Δικαιοσύνης. Ενώ σε πολλούς άλλους τομείς είδαμε «αλλαγή παραδείγματος», αυτό δεν το είδαμε στον τομέα της Δικαιοσύνης.

Η Δικαιοσύνη πρέπει να είναι στις κορυφαίες προτεραιότητες της επόμενης κοινοβουλευτικής περιόδου. Η απόσταση που  πρέπει να διανύσουμε είναι μεγάλη και πρέπει να την διανύσουμε με πολύ καλύτερο ρυθμό σε σχέση με το παρελθόν. Την ώρα που σε άλλες χώρες της ΕΕ μιλάνε για την υιοθέτηση λειτουργιών τεχνητής νοημοσύνης στην δικαιοσύνη, εμείς δυσκολευόμαστε να εξασφαλίσουμε πιστοποιητικά σε εύλογο χρόνο και να καταθέσουμε έγκαιρα και με ασφάλεια ένα συμβόλαιο για μεταγραφή.

Το αίτημα για βελτιώσεις στη Δικαιοσύνη δεν είναι μια συνδικαλιστική – συντεχνιακή διεκδίκηση των δικηγόρων. Από την κοινωνική πολιτική και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας έως τις επενδύσεις πολυεθνικών και την ενεργειακή αυτονομία της χώρας, τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς Δικαιοσύνη που να απονέμεται και γρήγορα και - πρωτίστως - ορθά. Για να το θέσω ακόμη πιο απλά: Χωρίς ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, όσες μεγάλες τομές και αλλαγές επιδιωχθούν, θα έχουν κάτι από το μύθο του Σίσυφου.

Οι προσδοκίες που έχουμε από την νέα κυβέρνηση και από την νέα ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης είναι μεγάλες. Η κυβέρνηση συνολικά και ο Πρωθυπουργός έδειξαν κατά την προηγούμενη θητεία ότι μπορούν σε σύντομο χρόνο να πετύχουν δύσκολες μεταρρυθμίσεις εκεί που πράγματι υπήρξε η βούληση. Ο νέος Υπουργός Δικαιοσύνης είναι δικηγόρος, πρώην Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Κιλκίς, ενώ ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης επίσης δικηγόρος με αξιόλογη επιστημονική και επαγγελματική παρουσία. Κατά τεκμήριο γνωρίζουν την Δικαιοσύνη όχι από περιγραφές τρίτων, αλλά εξ ιδίας αντιλήψεως.

Για αυτό και αναμένουμε από την νέα κυβέρνηση να προχωρήσει σε σημαντικές, αλλά και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της ταχύτερης και ποιοτικότερης απονομής δικαιοσύνης, με πλήρη και πολύ πιο γρήγορη εκμετάλλευση των ψηφιακών εργαλείων. Στα δικαστήρια οι δικηγόροι πρέπει να πηγαίνουμε μόνο για να δικάζουμε.

Για να φτάσει κανείς σε σημαντική βελτίωση σε αυτή την κατεύθυνση δεν μπορεί να κινηθεί στην πεπατημένη: Εμβαλωματικές ρυθμίσεις, διατάξεις αυστηροποίησης ποινών, νομοθέτηση βάσει της επικαιρότητας είναι πρακτικές που πρέπει να αποτελέσουν παρελθόν. Χρειάζεται όραμα και θέση ενός κεντρικού σκοπού, επιμέρους στοχοθεσία και μέθοδοι, ώστε φτάνοντας στους επιμέρους στόχους να φτάσει κανείς στον κεντρικό σκοπό. Και βέβαια δημιουργική σκέψη και λύσεις «out of the box».

Πρέπει να δούμε μοντέλα οργάνωσης και απονομής της Δικαιοσύνης που δεν υπακούουν οπωσδήποτε στις νόρμες του παρελθόντος και που εξασφαλίζουν λιγότερη τυπικότητα, μεγαλύτερη ελαστικότητα και προσαρμογή στις ανάγκες της κάθε διαφοράς.

Είναι δεδομένο ότι η προσπάθεια αλλαγής ενός συστήματος είναι δύσκολη. Και το σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης είναι ένα «βαρύ σύστημα»: Η αλλαγή σε ένα μέρος του συστήματος επιφέρει συνέπειες σε άλλα μέρη του συστήματος, που δεν είναι ορατά «με γυμνό μάτι» χωρίς ενδελεχή μελέτη επιπτώσεων.

Για αυτό κάθε αλλαγή, όσο ρηξικέλευθη κι αν είναι απαιτεί προηγούμενο διάλογο, στον οποίο οι δικηγόροι επιβάλλεται να συμμετάσχουμε ενεργά. Ο δικηγόρος πρέπει να βρει την θέση του ως ουσιαστικός συμμέτοχος στην παραγωγή των πολιτικών για την Δικαιοσύνη. Πρέπει να δούμε μοντέλα ουσιαστικότερης θεσμικής συμμετοχής των δικηγορικών συλλόγων και της δικηγορικής κοινότητας εν γένει στην νομοπαρασκευαστική διαδικασία ιδίως σε σχέση με κανόνες που σχετίζονται με την Δικαιοσύνη και όχι μόνο. Και τούτο όχι από συντεχνιακή λογική. Είναι δεδομένο ότι οι δικηγόροι είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε μέσα στην κοινωνία, να διαλεγόμαστε μαζί της και να αναβιβάζουμε με όπλο και εργαλείο την επιστήμη του δικαίου τα προβλήματα της κοινωνίας στις δομές της απονομής της Δικαιοσύνης. Η εμπειρία της ζώσας πραγματικότητας δεν μπορεί να μένει ανεκμετάλλευτη. Η διαβούλευση προ της ψήφισης ενός νόμου όπως την ξέρουμε δεν λειτουργεί αποτελεσματικά και πρέπει να την ξαναδούμε.

Όσοι προερχόμαστε από τον ιδεολογικό χώρο της σημερινής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και παράλληλα υπηρετούμε τους δικηγόρους από θέσεις ευθύνης ιδίως μέσα από τα ΔΣ των Δικηγορικών Συλλόγων έχουμε μια πρόσθετη αγωνία: Μοιραζόμαστε τις ίδιες αρχές και αξίες που υπερασπίζεται η κεντροδεξιά παράταξη, τούτο όμως δεν αρκεί: Οι ιδέες και οι αρχές πρέπει να βρουν εφαρμογή. Θα υπάρξουν πράγματι οι μεταρρυθμίσεις αυτές που με σεβασμό στις αρχές του δημοκρατικού κράτους δικαίου θα καταφέρουν να «αλλάξουν παράδειγμα» στη Δικαιοσύνη; Αν όχι τώρα, πότε;

Σε μια προσπάθεια για μια ποιοτικότερη, ταχύτερη και πιο ψηφιακή δικαιοσύνη με σεβασμό στις κατακτήσεις της φιλελεύθερης δημοκρατίας μας θα είμαστε κριτικά αρωγοί. Αρωγοί, αλλά όχι χειροκροτητές. Οι αιρετοί στα Διοικητικά Συμβούλια των Δικηγορικών Συλλόγων οφείλουμε να στεκόμαστε κριτικά έναντι οιασδήποτε κυβέρνησης. Η θέση μας είναι δίπλα στο Δικηγόρο, δίπλα στις ιδέες μας, δίπλα στις δημοκρατικές κατακτήσεις του νομικού μας πολιτισμού και ελπίζουμε ότι με την στάση μας αυτή θα συμβάλουμε, ώστε σε τέσσερα χρόνια να βιώνουμε μια Δικαιοσύνη σημαντικά καλύτερη σε σχέση με σήμερα.

(Η φωτογραφία είναι από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)