ΕΚΟΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ: Κυκεώνα συνέχεια (εκδοχή 16.1.2021)

Η νέα ΚΥΑ υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 3060 (ΦΕΚ τ. Β΄ 89/16.1.2021) προβαίνει σε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά στο καθεστώς διεξαγωγής των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας από αύριο 18.1.2021 και μέχρι την Παρασκευή 22.1.2021.

Αν δεν έχω υποπέσει σε κάποιo μεγάλo σφάλμα σε σχέση με όσα κατάλαβα μελετώντας την, η νέα ΚΥΑ δημιουργεί την εξής περιπτωσιολογία σε σχέση με τις δίκες εκουσίας:

α) Ο κανόνας είναι ότι οι δίκες εκουσίας α΄ και β΄ βαθμού δικάζονται μόνον εφ’ όσον οι διάδικοι δεν επιθυμούν την εξέταση μαρτύρων, οπότε πρέπει μέχρι την προτεραία να στείλουν στην Γραμματεία του Δικαστηρίου δήλωση περί τούτου προερχόμενη από όλους τους διαδίκους. 

β) Ειδικά όμως οι δίκες που αφορούν δικαστική συμπαράσταση, κήρυξη διαθήκης ως κυρίας και οι δίκες που αφορούν ειδική διαχείριση (Ν. 4307/2014) διεξάγονται κανονικά χωρίς περιορισμούς: Με αυτοπρόσωπη παρουσία των διαδίκων και με μάρτυρες. Όπως διεξαγόταν η διαδικασία και προ κορωνοϊού.

γ) Ωστόσο, στην περίπτωση βθ΄ εισάγεται μια ακόμη μεγάλη εξαίρεση: Από το σύνολο των δικών της εκουσίας, (α) στις δίκες του β΄ βαθμού, καθώς και (β) στο σύνολο των υποθέσεων εκουσίας δικαιοδοσίας που δικάζονται κατ’ εφαρμογήν διατάξεων ειδικών νόμων, όπως και στις δίκες του άρθροιυ 1 Ν. 4745/2020, οι δίκες αυτές διεξάγονται με αυτοπρόσωπη παρουσία των πληρεξουσίων δικηγόρων (δεν επιτρέπεται δήλωση του άρθρου 242 ΚΠολΔ), χωρίς την εξέταση μαρτύρων και με την (αυτονόητη) δυνατότητα λήψης ενόρκων βεβαιώσεων. Στην περίπτωση αυτή, δεν φαίνεται να εφαρμόζεται η διαδικασία της αποστολής δηλώσεων εκ μέρους των διαδίκων για την μη εξέταση μαρτύρων. Πρόκειται για μια εφαρμογή της άνευ μαρτύρων διεξαγωγής της δίκης στα πρότυπα της νέας τακτικής διαδικασίας και στο πεδίο της εκουσίας δικαιοδοσίας. Η δίκη πρέπει να γίνει χωρίς μάρτυρες.

Τα ερωτήματα που τίθενται είναι πολλά και είναι φυσικό ότι είναι απολύτως αδύνατο να λυθούν με τρόπο σχετικά ασφαλή μέχρι αύριο (οπότε αρχίζει να εφαρμόζεται το νέο πλαίσιο) ή έστω μέχρι την Παρασκευή, 22.1.2021 (οπότε λήγει η περίοδος ισχύος του):

(α) Γιατί ο νομοθέτης περιέλαβε τις δίκες β΄ βαθμού τόσο στον κανόνα (περίπτωση βη΄ εδάφιο α΄), όσο και στην εξαίρεση (περίπτωση βη΄); Για τις δίκες β΄ βαθμού φαίνεται να προβλέπονται διαφορετικές έννομες συνέπειες, η δε σύγκρουση που παρατηρείται δεν φαίνεται να μπορεί να αρθεί εύκολα: Δεν είναι σαφές αν οι δίκες β΄ βαθμού δικάζονται χωρίς μάρτυρες μόνον αν συναινούν προς τούτο οι διάδικοι ή αν δικάζονται υποχρεωτικά χωρίς μάρτυρες.

(β) Ποιο το εύρος των ειδικών νόμων στους οποίους αναφέρεται η περίπτωση βη΄; Ειδικός νόμος είναι κάθε κανόνας που δεν περιέχεται στον ΚΠολΔ; Μάλλον ναι. Στην περίπτωση αυτή, ειδικούς νόμους αποτελούν μεταξύ άλλων (και μάλλον κυρίως) ο Πτωχευτικός Κώδικας και ο Ν. 3869/2010. Με την διαφορά ότι οι δίκες που παράγουν οι ειδικοί αυτοί νόμοι είναι ίσως το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας. Άρα, από αύριο Δευτέρα το μεγαλύτερο μέρος των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας θα γίνεται κατά το πρότυπο της νέας τακτικής.

(γ) Τίθενται βέβαια και πολλά πρακτικά προβλήματα: Εν όψει των διατάξεων των άρθρων 421 επ. ΚΠολΔ σχετικά με τον τρόπο λήψης των ενόρκων βεβαιώσεων, στις περισσότερες δίκες αυτής της εβδομάδας είναι αδύνατο να λάβει κανείς έγκυρα ένορκη βεβαίωση πριν από την συζήτηση της υπόθεσης, καθώς δεν επαρκεί το διάστημα που ο νόμος θέτει.

Σε κάθε περίπτωση, το Υπουργείο Δικαιοσύνης πρέπει να αλλάξει άμεσα την κακή και εξόχως επιβλαβή για τις τύχες χιλιάδων δικών τακτική να αλλάζει το πλαίσιο ουσιαστικά την προτεραία της εφαρμογής του. Θα μπορούσε να οριστικοποιεί και ανακοινώνει τις αλλαγές μεσοβδόμαδα (τουλάχιστον) και ας εκδίδεται η (ενιαία με όλα τα ζητήματα που αφορούν το lockdown) ΚΥΑ το Σάββατο. Αν είχαμε λίγες μέρες παραπάνω, πολλά από τα λάθη θα μπορούσαν να διορθωθούν.

Ο δικηγορικός μου πατέρας, Μιχάλης Ζαφειρόπουλος

Δεν είναι εύκολο να γράφω για το Μιχάλη. Δεν είναι εύκολο ιδίως όταν συνειδητοποιώ ότι ως φυσική παρουσία δεν είναι πια κοντά μας. Είναι όμως τόσα και τόσο ζωντανά αυτά που έχουμε βιώσει όσοι ζήσαμε στενά μαζί του, που μετά το αρχικό σφίξιμο στην καρδιά η σκέψη για το Μιχάλη σχηματίζει ασυναίσθητα ένα χαμόγελο στα χείλη μας.

Από το Σεπτέμβριο του 2001 μέχρι τον Οκτώβριο του 2014 – με κάποια διαλείμματα και υπό διάφορες μορφές – είχα την τιμή να τον έχω «αφεντικό». Αλλά και μετά τον Οκτώβριο του 2014 είχα την χαρά να τον έχω φίλο. Πλέον έπειτα από 17 χρόνια δικηγορίας και 19 χρόνια παρουσίας μου στον ευρύτερο δικηγορικό χώρο μπορώ να αντιληφθώ πόσο σημαντικό ήταν που είχα ως δικηγορικό μου πατέρα τον Μιχάλη Ζαφειρόπουλο.

Για μένα ως νέο απόφοιτο της Νομικής, καταγόμενο και μεγαλωμένο στη Λάρισα χωρίς κανέναν δικηγόρο στο ευρύτερο οικογενειακό μου περιβάλλον ο Μιχάλης Ζαφειρόπουλος ήταν ο άνθρωπος που μου έμαθε την «αλφαβήτα» της άσκησης της δικηγορίας. Όχι μόνο σε επίπεδο νομικής γνώσης. Κυρίως σε επίπεδο δικηγορικής δεοντολογίας, δικηγορικής στάσης και συμπεριφοράς απέναντι στο συνάδελφο, στον εντολέα, στον συνδικαλιστή-δικηγόρο, στην ίδια την κοινωνία.

Ο Μιχάλης ήταν ένας πραγματικός άρχοντας. Ένας άρχοντας όχι αυστηρός, όχι ένας άρχοντας που προκαλούσε φόβο, αλλά ένας άρχοντας πρόσχαρος, προσιτός, ένας άρχοντας αγαθός (με την αρχαιοελληνική έννοια της λέξης).

Δυστυχώς, η καλοσύνη του και η καλοπιστία του αποδείχθηκε το αδύναμο σημείο του, με αποτέλεσμα σήμερα να μιλάμε για το Μιχάλη χρησιμοποιώντας χρόνους παρελθοντικούς.

Οι λέξεις δεν είναι αρκετές, για να εκφράσω τόσο την αδιανόητη αίσθηση της απουσίας του, όσο και την βαθειά χαρά μου που υπήρξα δικηγορικό και πολιτικό του παιδί.

Άρθρο μου στο δικηγορικό μαγκαζίνο "ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΗΓΟΡΟ" τεύχος Ιουλίου-Νοεμβρίου 2020

(https://www.metodikigoro.gr/wp-content/uploads/2021/01/metodikigoro_5th-11-12-2020.pdf)

Η ΚΥΑ ΤΗΣ 8.1.2021 ΚΑΙ TO ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ

Η ανάγνωση της τελευταίας χρονικά ΚΥΑ που ρυθμίζει μεταξύ άλλων τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων για την επόμενη εβδομάδα αναδεικνύει ένα σημαντικό πρόβλημα που έχει να κάνει με την διεξαγωγή των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας. 

Σύμφωνα με την χθεσινή ΚΥΑ της 8.1.2021 με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ.:1293/8.1.2021 (ΦΕΚ Β΄ 30/8.1.2021) διευρύνονται οι περιπτώσεις δικών εκουσίας δικαιοδοσίας και ασφαλιστικών μέτρων, στις οποίες επιτρέπεται η συζήτησή τους, εφ’ όσον δεν απαιτούν την εξέταση μαρτύρων.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την περίπτωση άρθρο 1 §1 περ. 4 υποπερ. 5 στοιχείο βη΄ «Οι δίκες εκουσίας δικαιοδοσίας πρώτου και δεύτερου βαθμού, καθώς επίσης υποθέσεις που αφορούν ειδικούς νόμους και εκδικάζονται με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας και υποθέσεις του άρθρου 1 του ν. 4745/2020 (Α’ 214), στις οποίες δεν εξετάζονται μάρτυρες, με τη δυνατότητα προσκόμισης ενόρκων βεβαιώσεων». 

Στην συνέχεια ο κανονιστικός νομοθέτης αναφέρει ότι μεταξύ άλλων και στις περιπτώσεις των στοιχείων βε), βστ), βζ) και βη) «λαμβάνει χώρα την προτεραία της δικασίμου έγγραφη δήλωση των πληρεξουσίων δικηγόρων των διαδίκων, ότι η συγκεκριμένη υπόθεση θα εξεταστεί χωρίς την εξέταση μαρτύρων, η οποία κοινοποιείται στις γραμματείες των δικαστηρίων με τη χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Εφόσον όλοι οι διάδικοι έχουν υποβάλει δήλωση κατά το προηγούμενο εδάφιο, η υπόθεση συζητείται παρουσία των πληρεξουσίων δικηγόρων, χωρίς την εξέταση μαρτύρων. Σε περίπτωση κατά την οποία δεν υποβληθεί η δήλωση του ανωτέρω εδαφίου από τους πληρεξούσιους δικηγόρους των διαδίκων, οι υποθέσεις αποσύρονται και δεν συζητούνται, χωρίς να απαιτείται η παρουσία των πληρεξουσίων δικηγόρων των διαδίκων. Συναινετικά αιτήματα αναβολής για τις υποπερ. ββ) έως και βη), υποβάλλονται σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 158 του ν. 4764/2020». 

Ωστόσο, ως γνωστόν, στις περιπτώσεις εκουσίας δικαιοδοσίας δεν υπάρχουν εν στενή εννοία «αντίδικοι». Ο αιτών είναι προφανώς διάδικος, αλλά η οριστικοποίηση των λοιπών διαδίκων γίνεται κατά την συζήτηση της υπόθεσης, καθώς στο στάδιο αυτό υπάρχει τις περισσότερες φορές η δυνατότητα άσκησης προφορικώς πρόσθετων ή κύριων παρεμβάσεων. Αυτό είναι ιδιαιτέρως έντονο στις πτωχευτικές δίκες και επομένως στις δικαζόμενες με βάση την πτωχευτική διαδικασία υποθέσεις εξυγιάνσεων.

Θεωρούσα ότι αυτή η ιδιορρυθμία των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας εξηγούσε την επί τόσον καιρό εξαίρεση των περιπτώσεων αυτών από την δυνατότητα διεξαγωγής δικών χωρίς μάρτυρες. Ήρθε όμως η τελευταία αυτή ρύθμιση να με διαψεύσει.

Έτσι όπως έχει η διάταξη και με αυστηρή προσήλωση στο γράμμα αυτής θα μπορούσε ο αιτών ως μόνος διάδικος να στείλει ενημέρωση περί της πρόθεσής του να συζητηθεί η υπόθεση, οι δε αντιρρήσεις προσώπων που θέλουν να παρέμβουν κυρίως, ήτοι για να πετύχουν την απόρριψη της αίτησης και να εξετάσουν μάρτυρες να μην μπορούν να ληφθούν υπ’ όψιν από το Δικαστήριο και δη από την Γραμματεία (η αξιολόγηση των αιτημάτων αυτών γίνεται σε πρώτο χρόνο τουλάχιστον από την Γραμματεία των Δικαστηρίων).

Εν όψει του χρόνου έκδοσης της τελευταίας ΚΥΑ δικονομικές μέθοδοι που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν οι διάδικοι που θέλουν να παρέμβουν κυρίως (να ασκήσουν κύρια παρέμβαση)  και που επιθυμούν την εξέταση μάρτυρα στο ακροατήριο είναι πρακτικά αδύνατο να εφαρμοστούν σε δίκες που εκκρεμεί να διεξαχθούν την επόμενη εβδομάδα, ενώ η προσπάθεια να ακολουθηθούν αυτές οι μέθοδοι ενδεχομένως «παράγουν» περισσότερο συνωστισμό από εκείνον στον οποίο αποσκοπεί η απαγόρευση της διεξαγωγής των δικών.

Πιθανόν ο νομοθέτης είχε κατά νου τις υποθέσεις του Ν. 3869/2010 (νόμος Κατσέλη), στις οποίες συνήθως οι περισσότεροι πιστωτές (Τράπεζες συνήθως) συμπεριλαμβάνονται ρητώς ως διάδικοι στα σχετικά δικόγραφα. Κι εκεί όμως οι πρόσφατες μαζικές τιτλοποιήσεις δανείων έχουν μεταβάλει τα πρόσωπα των πραγματικών δικαιούχων των δανείων και έχουν γεννήσει ανάγκες για παρεμβάσεις, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων γίνονται επί της έδρας.

Όλα τα ανωτέρω καθιστούν αναγκαία την άμεση συμπλήρωση-διευκρίνιση της από 8.1.2021 ΚΥΑ με τρόπο που να διασφαλίζεται η αναγκαία ασφάλεια δικαίου. Ιδίως στις δίκες εξυγιάνσεων (άρθρο 106β ΠτΚ) τα ποσά που διακυβεύονται είναι συνήθως πολύ μεγάλου ύψους και τυχόν λάθη στην εφαρμογή της ΚΥΑ ή προσβολές της αρχής της ισότητας των όπλων έχουν τεράστιες συνέπειες.

Η ανάγκη για άμεσες διευκρινίσεις είναι επιτακτική.