Σαββατόβραδο και προθεσμίες. Το πρόβλημα με την ΚΥΑ της 3.4.2021 και το άρθρο 83 παρ. 1 Ν. 4790/2021

Αργά το Σαββατόβραδο, 3 Απριλίου 2021, εδέησε και δημοσιεύθηκε η πολυαναμενόμενη ΚΥΑ (με αριθμό αριθ. Δ1α/Γ.Π.οικ. 20651/2.4.2021, ΦΕΚ Β΄ 1308/3.4.2021), που μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνει τις νέες διατάξεις για την λειτουργία των Δικαστηρίων. Στο μέσο της εβδομάδας που πέρασε είχε δημοσιευθεί και ο Ν. 4790/2021 (ΦΕΚ Α΄ 48/31.3.2021), στο άρθρο 83 του οποίου περιείχε σημαντικές διατάξεις σχετικές με την επαναλειτουργία των Δικαστηρίων (βλ. και άρθρο 86). Η προσπάθεια για συνδυασμένη ερμηνεία και πρόβες εφαρμογής των δύο ομάδων διατάξεων (της ΚΥΑ και του τυπικού νόμου) δημιούργησε – άλλη μια φορά – εκρηκτικό κλίμα στα κοινωνικά δίκτυα και στις διάφορες δικηγορικές ομάδες.

Ας προσπαθήσουμε, όμως, να δούμε τις διατάξεις με όποια ψυχραιμία επιτρέπει η ελάχιστη χρονική απόσταση από την έκδοση της ΚΥΑ και του Ν. 4790/2021, αλλά και η ανάγκη για άμεσες ενδεχομένως ενέργειες από την Τρίτη 6 Απριλίου 2021.

 

Από τις 7 Νοεμβρίου 2020 τίθενται αλυσιδωτά σε ισχύ ΚΥΑ, οι οποίες ρυθμίζουν τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων, θεσπίζουν κανόνες δικαίου σε σχέση με την αναστολή ή μη των προθεσμιών και σειρά άλλων επιμέρους θεμάτων. Ανεξαρτήτως των επιμέρους ρυθμίσεων σε σχέση με το τι επιτρεπόταν και τι όχι, υπάρχει μια σταθερά σε ό,τι αφορά τις ουσιαστικές και δικονομικές προθεσμίες, νόμιμες και δικαστικές: Όλες αυτές με ρητή διάταξη καθεμιάς από τις διαδοχικές ΚΥΑ αναστέλλονταν. Η ακριβής διατύπωση των διαδοχικών ΚΥΑ ήταν: «Αναστέλλονται οι νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για την διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των Υπηρεσιών των Δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, καθώς και της παραγραφής των συναφών αξιώσεων».

Η τελευταία ΚΥΑ που περιείχε τέτοια διάταξη περί αναστολής των ουσιαστικών και δικονομικών προθεσμιών, δικαστικών και νόμιμων, ήταν της ΚΥΑ με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ.: 18877/26.3.2021 (ΦΕΚ Β΄ 1194/27.3.2021) που ίσχυε μέχρι τις 06:οο π.μ. της 5.4.2021 (αντιπαρέρχομαι προς το παρόν ότι οι προθεσμίες είναι αδόκιμο και επικίνδυνο να λήγουν όχι με βάση ώρα της ημέρας, αλλά με βάση ημερολογιακή ημέρα).

Η χθεσινή ΚΥΑ δεν έχει αντίστοιχη διάταξη περί αναστολής των προθεσμιών σε σχέση με τις ιδιωτικές διαφορές. Επίσης, απουσιάζει ρύθμιση περί απαγόρευσης πράξεων εκτέλεσης. Όλες οι διατάξεις της τελευταίας ΚΥΑ αφορούν το επιτρεπτό ή μη των δικών και τον τρόπο διεξαγωγής τους.

 

Αυτές οι ΚΥΑ είχαν και έχουν ένα νομοθετικό θεμέλιο: Το άρθρο 11 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α` 55), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4682/2020 (Α` 76), έδιδε την εξουσία στην Διοίκηση με ΚΥΑ να θεσπίζει μεταξύ άλλων και διατάξεις περί αναστολής των προθεσμιών. Συνεπώς, οι διαδοχικές αυτές κανονιστικές ρυθμίσεις δεν είχαν ως έρεισμα την πρόσφατη διάταξη του άρθρου 83 Ν. 4790/2021, αλλά την προαναφερθείσα διάταξη.

 

Τότε, ποιο το νόημα του άρθρου 83 παρ. 1 Ν. 4790/2021; Το νόημά του δεν είναι να δώσει έρεισμα στις διαδοχικές ΚΥΑ, ούτε να επικυρώσει ότι τα διαστήματα των αναστολών δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν. Το έρεισμα ήδη προϋπήρχε, τα δε διαστήματα των αναστολών δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν ακόμη και αν δεν εκδιδόταν ο Ν. 4790/2021: Τα χρονικά αυτά διαστήματα δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν δυνάμει του συνδυασμού των διατάξεων των ΚΥΑ (σε συνδυασμό με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις των ανωτέρω τυπικών νόμων) με τις κοινές διατάξεις του ΑΚ και του ΚΠολΔ που ορίζουν τι συμβαίνει σε περίπτωση αναστολής των προθεσμιών. Άρα, οι διατάξεις του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 που αναφέρουν ότι δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν ο χρόνος αναστολής δυνάμει των ΚΥΑ έχουν απλά επιβεβαιωτικό χαρακτήρα, ενδεχομένως σημαντικό από πλευράς ασφάλειας δικαίου. Ένας πρόσθετος λόγος που οδήγησε στην θέσπιση κάποιων από τις διατάξεις του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 ήταν να άρει τις αμφιβολίες κάποιων που υποστήριζαν ότι δεν μπορεί να αναστέλλονται προθεσμίες με ΚΥΑ, αλλά μόνο με διατάξεις τυπικού νόμου.

 

Το άρθρο 83 Ν. 4790/2021 έχει λόγο ύπαρξης λόγω των επιπρόσθετων ρυθμίσεων που περιέχει. Ο νομοθέτης έκρινε – ευλόγως – ότι δεν αρκεί απλώς να επανεκκινήσει τις προθεσμίες, αλλά έπρεπε για λόγους αποφυγής αιφνιδιασμού και παροχής επιπρόσθετου χρόνου προετοιμασίας για τις αναγκαίες διαδικαστικές ενέργειες να παράσχει ένα επιπρόσθετο 10ήμερο στις προθεσμίες, όποτε κι αν αυτές θα επανεκκινούντο. Άρα, ιδίως ως προς το θέμα των προθεσμιών ο βασικός λόγος θέσπισης της παρ. 1 του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 είναι η παροχή αυτού του επιπλέον 10ήμερου.

 

Βέβαια, η διατύπωση του άρθρο 83 Ν. 4790/2021 δίνει αφορμή για διαφορετικές αναγνώσεις και παρερμηνείες. Αντί να βάλει ως καταληκτικό σημείο του διαστήματος μη λήψης υπ’ όψιν των προθεσμιών την άρση της αναστολής των προθεσμιών, έθεσε την ημερομηνία λήξης της προσωρινής αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, κάτι βεβαίως πολύ ευρύτερο από την λήξη της αναστολής των προθεσμιών.

 

Η διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 83 ορίζει επί λέξει τα εξής:

 

«Το χρονικό διάστημα από τις 7.11.2020 έως και την ημερομηνία λήξης της επιβολής του μέτρου της προσωρινής αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, δυνάμει της κοινής υπουργικής απόφασης του άρθρου 11 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α` 55), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4682/2020 (Α` 76), δεν υπολογίζεται στις νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για τη διενέργεια διαδικαστικών και εξώδικων πράξεων, καθώς και άλλων ενεργειών ενώπιον των δικαστηρίων, συμβολαιογράφων ως υπαλλήλων του πλειστηριασμού, υποθηκοφυλακείων, κτηματολογικών γραφείων και άλλων τρίτων προσώπων, καθώς και στις προθεσμίες παραγραφής των συναφών αξιώσεων. Μετά τη λήξη του χρονικού διαστήματος του πρώτου εδαφίου, οι προθεσμίες αυτές τρέχουν για όσο χρονικό διάστημα υπολείπεται για να συμπληρωθεί η αντίστοιχη προβλεπόμενη από τον νόμο προθεσμία. Οι προθεσμίες που ανεστάλησαν κατά τα προηγούμενα εδάφια, δεν συμπληρώνονται, εάν δεν παρέλθουν επιπλέον δέκα (10) ημέρες από την προβλεπόμενη λήξη τους».

 

Στα δικά μου μάτια, είναι σαφές ότι ο νομοθέτης έχει εκφραστεί πολύ ευρύτερα από αυτό που ήθελε. Ο νομοθέτης ήθελε να ρυθμίσει τι θα συμβεί όταν οι προθεσμίες θα επανεκκινηθούν – με βάση την συνήθη μέχρι τώρα διαδικασία – και όχι να εισαγάγει ρύθμιση περί αναστολής.

 

Στην κατεύθυνση αυτή συνηγορούν τα εξής στοιχεία:

 

-          Χωρίς ρητή διάταξη που να εισάγει ρητά και απερίφραστα αναστολή προθεσμιών (με διατύπωση του στυλ «αναστέλλονται οι προθεσμίες κλπ.) δεν μπορεί να γίνει λόγος περί αναστολής. Η αναστολή προθεσμιών είναι κάτι πολύ βαρύ για να θεωρούμε ότι αρκεί να συνάγεται από θολές διατυπώσεις.

 

-          Μαζί με την διάταξη που αναστέλλει τις προθεσμίες απουσιάζει και διάταξη που απαγορεύει την αναγκαστική εκτέλεση. Αναγκαστική εκτέλεση, όμως, χωρίς να τρέχουν προθεσμίες δεν μπορεί να λάβει χώρα. Για παράδειγμα, όταν ο νόμος στο άρθρο 924 ΚΠολΔ παρέχει 3ήμερη προθεσμία για την εκούσια εκπλήρωση μετά την επίδοση επιταγής προς πληρωμή, αν η προθεσμία αυτή δεν τρέξει κανονικά, καμία περαιτέρω πράξη εκτέλεσης δεν μπορεί να λάβει χώρα.

 

-          Το χρονικό σημείο θέσπισης του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 (λίγο πριν από την διαρκώς διαμορφούμενη μέσα στην τελευταία εβδομάδα) μαρτυρά την σπουδή του νομοθέτη να δώσει αυτό το επιπλέον 10ήμερο στους διαδίκους εν όψει της επικείμενης τότε επανεκκίνησης των προθεσμιών.

 

-          Η φράση «λήξη της προσωρινής αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας» είναι τόσο ευρεία που είναι πολύ δύσκολο ο νομοθέτης να θέλησε η άρση των προθεσμιών να τοποθετηθεί σε τόσο απώτερο και απροσδιόριστο χρονικό σημείο: Το πλέγμα των διατάξεων που διαφοροποιούν την φυσιολογική λειτουργία των δικαστηρίων από την σημερινή ή αυτή που θα ισχύει από τις 6.4.2021, ώστε να μην είναι υπερβολικό να πούμε ότι πρέπει να αρθούν ακόμη και οι κανόνες περί χρονικής κατανομής της συζήτησης των υποθέσεων, για να έχουμε άρση της αναστολής των προθεσμιών. Υπ’ αυτή την έννοια, είναι εξαιρετικά αόριστο το χρονικό αυτό σημείο της λήξης της αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων κλπ., ώστε να μην συνάδει με την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός πολύ σαφούς χρονικού σημείου για την επανεκκίνηση των προθεσμιών.

 

-          Υπάρχει, άλλωστε, και ένα ιδιόμορφο ιστορικό επιχείρημα  που ενισχύει την άποψη την εκδοχή που υποστηρίζω: οι ηγεσίες πολλών δικηγορικών συλλόγων, μεταξύ άλλων και του ΔΣΑ έσπευσαν να ανακοινώσουν ήδη από χθες το βράδυ ότι οι προθεσμίες επανεκκινούν (με την προσθήκη 10 ημερών). Οι ηγεσίες αυτές είτε συμμετείχαν στην διαμόρφωση του κειμένου του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 είτε είχαν άμεση επικοινωνία με την έχουσα την νομοθετική πρωτοβουλία ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Επομένως, εικάζουμε ότι δεν εξέφεραν την προσωπική γνώμη των προέδρων των οικείων συλλόγων, αλλά και μετέφεραν την ερμηνευτική εκδοχή του ιστορικού νομοθέτη.

 

Εν όψει, βέβαια, της ύπαρξης και σημαντικών επιχειρημάτων νομικών που υποστηρίζουν την αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, είναι άμεση και αδήριτη η ανάγκη να αναληφθεί άμεσα νομοθετική πρωτοβουλία, που να επιλύει με αυθεντική ερμηνεία το γρίφο του άρθρου 83 Ν. 4790/2021.

 

Είναι κυριολεκτικά κωμικοτραγικό το σύνολο του νομικού κόσμου της χώρας να κάνει ερμηνευτικές ασκήσεις όχι από επαγγελματική διαστροφή ενταθείσα από την πανδημία και όχι απλά για να λύσει ένα περίεργο θεωρητικό πρόβλημα, αλλά για το πώς θα γίνει ο νομικά ασφαλέστερος χειρισμός υποθέσεων χιλιάδων προσώπων στην χώρα. Η «έκτακτη» αυτή νομοθέτηση που συνεχίζει εδώ και ένα χρόνο περίπου είναι απίστευτα επικίνδυνη για τους πολίτες, που κινδυνεύουν από την επιλογή της μίας ή της άλλης ερμηνευτικής εκδοχής να χάσουν αξιώσεις και δικαιώματά τους. Δεν μπορεί να εξακολουθεί η τακτική, οι κανόνες που αφορούν την λειτουργία της Δικαιοσύνης να τίθενται σε ισχύ Σάββατο βράδυ και την Δευτέρα να πρέπει να «κάνεις μαγικά», για να κάνεις lege artis τη δουλειά που σου εμπιστεύθηκε ο εντολέας σου.

 

Έχει "μαλλιάσει η γλώσσα μας"
να γκρινιάζουμε εδώ και ένα τεράστιο χρονικό διάστημα για τα αυτονόητα. Η ευθύνη του Υπουργείου Δικαιοσύνης που επιμένει στο ίδιο λάθος για τόσους μήνες είναι τεράστια. Παράλληλα, είναι τόσο αυτονόητα αυτά που ζητούμε, που είναι απορίας άξιον τι κάνει η συνδικαλιστική ηγεσία μας για όλο αυτό.