COVID-19 και αναστολή δικαστηρίων vol. II (Από 12.3.2020 μέχρι την ΚΥΑ 15.5.2020)

Με το παρόν σημείωμα, δεύτερο κατά σειρά, θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μια σύνοψη των βασικών διατάξεων που αφορούν την αναστολή λειτουργίας των δικαστηρίων, επικεντρωνόμενοι κυρίως στις δίκες και διαδικασίες ενώπιον των Πολιτικών αφ’ ενός και των Διοικητικών αφ’ ετέρου Δικαστηρίων. Με αυτό συμπληρώνουμε στο προηγούμενο που δημοσιεύσαμε στις 27.4.2020 τι έχει αλλάξει μετά την έκδοση της ΚΥΑ της 15.5.2020 και διορθώνουμε λάθη και παραλείψεις του προηγούμενου σημειώματος, που είχε παραλείψει να αναφερθεί στην ΚΥΑ της 15.3.2020, που ουσιαστικά συμπλήρωσε την αναγκαστικά πιο πρόχειρη ΚΥΑ της 12.3.2020.

Α. Με το άρθρο 11 της ΠΝΠ της 11.3.2020 (ΦΕΚ Α' 55/11-03-2020), που κυρώθηκε με το Ν. 4682/2020 (ΦΕΚ 76 A'/03.04.2020) προβλέφθηκε η δυνατότητα επιβολής από την Διοίκηση του μέτρου της προσωρινής, μερικής ή ολικής, αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας «προς τον σκοπό της αποφυγής κινδύνου εμφάνισης ή και διάδοσης κορωνοϊού COVID-19 που ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία». Με την §2 του ιδίου άρθρου εξουσιοδοτήθηκε η Διοίκηση ώστε με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας, Δικαιοσύνης και Εθνικής Άμυνας (λόγω εμπλοκής και των στρατιωτικών δικαστηρίων) αφ’ ενός μεν να λάβει το μέτρο της αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων, αφ’ ετέρου δε να εκδώσει ειδικούς κανόνες δικαίου αναφορικά με την αναστολή ή «παρέκταση» δικονομικών προθεσμιών, αναστολή ή παράταση παραγραφών, αναστολή διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης και διενέργειας πλειστηριασμών, παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας, καθώς και για όλα τα λοιπά ζητήματα που αφορούν στο καθεστώς προσωρινής αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας.

Β.1. Η ΚΥΑ της 12.3.2020

Σε εκτέλεση του άρθρου 11 §2 της ανωτέρω ΠΝΠ, εκδόθηκε αρχικά η υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 17733/12.3.2020 ΚΥΑ των Υπουργών Υγείας, Δικαιοσύνης και Εθνικής Άμυνας (ΦΕΚ Β΄ 833/12.3.2020), η οποία εφάρμοσε την αναστολή λειτουργίας των δικαστηρίων για το χρονικό διάστημα από 13.3.2020 έως και 27.3.2020, για προληπτικούς λόγους δημόσιας υγείας, κατά τα αναφερόμενα στην από 12.3.2020 εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID-19. Ειδικότερα, η ΚΥΑ της 12.3.2020 εισήγαγε τις εξής βασικές ρυθμίσεις αναφορικά με την λειτουργία των Δικαστηρίων για την ανωτέρω χρονική περίοδο:

Β.1.1. Με το άρθρο πρώτο επιβλήθηκε η προσωρινή αναστολή των δημόσιων συνεδριάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων της Χώρας, με εξαίρεση αυτές που αφορούν την παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας και τη δημοσίευση αποφάσεων.

Με το άρθρο δεύτερο επιβλήθηκε η προσωρινή αναστολή των δημόσιων συνεδριάσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου, πλην αυτών που αφορούν την παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας και τη δημοσίευση αποφάσεων, καθώς και αυτών του VI Τμήματος και του Τμήματος Μείζονος – Επταμελούς Σύνθεσης μόνο για υποθέσεις επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος.

Σημειώνουμε ότι για υποθέσεις αρμοδιότητας Συμβουλίου της Επικρατείας και των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, όπως επίσης και για υποθέσεις ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου με την πρώτη αυτή ΚΥΑ δεν είχε οριστεί τίποτε σε σχέσεις με τις δικονομικές ή ουσιαστικές προθεσμίες. Άλλωστε, δεν είχε επιβληθεί η αναστολή λειτουργίας του συνόλου των υπηρεσιών των ανωτέρω δικαστηρίων, παρά μόνο των δημοσίων συνεδριάσεων των δικαστικών σχηματισμών.

Β.1.2. Η εικόνα ως προς τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια και τις εισαγγελίες είναι διαφορετική: Με το άρθρο τρίτο της ΠΝΠ της 12.3.2020 επιβλήθηκε η προσωρινή αναστολή λειτουργίας των πολιτικών δικαστηρίων, ποινικών δικαστηρίων και εισαγγελιών της Χώρας, για το χρονικό διάστημα από 13.3.2020 έως και 27.3.2020. Η αναστολή στην  προκειμένη περίπτωση δεν αφορούσε μόνον στις δημόσιες συνεδριάσεις, αλλά στο σύνολο των υπηρεσιών των Δικαστηρίων. Σε συμφωνία με την καθολική εν προκειμένω αναστολή η διοίκηση αποφάσισε μια σειρά άλλων ρυθμίσεων για την ρύθμιση των προβλημάτων που ανέκυπταν από την καθολική αυτή αναστολή. Έτσι, λοιπόν, αποφασίστηκαν τα εξής:

Με την παράγραφο 1 του άρθρου τρίτου ανεστάλησαν:

α) Οι δίκες ενώπιον των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων,

β) οι νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για τη διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των υπηρεσιών των δικαστηρίων και των εισαγγελιών, καθώς και η παραγραφή των συναφών αξιώσεων.

γ) οι, κατά τις κείμενες διατάξεις, διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης και η διενέργεια πλειστηριασμών.

Η ΚΥΑ αναφέρεται αφ’ ενός μεν στην αναστολή των προθεσμιών για την επιχείρηση διαδικαστικών πράξεων (δικονομικών προθεσμιών), αφ’ ετέρου δε στην αναστολή της παραγραφής των ουσιαστικών αξιώσεων. Δεν γίνεται ειδική αναφορικά στις αποσβεστικές προθεσμίες, εκτιμάται όμως ότι εδώ επιβάλλεται διασταλτική ερμηνεία της ΚΥΑ, καθώς φαίνεται ότι ο κανονιστικός νομοθέτης εκφράστηκε στενότερα από ό,τι ήθελε. Εξάλλου, η αναστολή τόσο των παραγραφών, όσο και των αποσβεστικών προθεσμιών χωρεί και χωρίς ειδική μνεία στην ΚΥΑ, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 255 εδ. α΄ ΑΚ «η παραγραφή αναστέλλεται για όσο χρόνο ο δικαιούχος εμποδίστηκε από δικαιοστάσιο ή από άλλο λόγο ανώτερης βίας να ασκήσει την αξίωσή του μέσα στο τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της παραγραφής», ενώ κατά το άρθρο 279 ΑΚ επί της αποσβεστικής προθεσμίας τυγχάνουν ανάλογης εφαρμογής οι διατάξεις περί παραγραφής.

Η αναστολή της λειτουργίας των δικαστηρίων δεν ήταν ανεξαίρετη, αλλά με την §2 του ιδίου άρθρου καθιερώθηκαν εξαιρέσεις. Συγκεκριμένα, εξαιρέθηκαν από την αναστολή λειτουργίας των δικαστηρίων:

α) η δημοσίευση αποφάσεων,

β) η χορήγηση προσωρινών διαταγών και η εκδίκαση υποθέσεων ασφαλιστικών μέτρων, που έχουν ήδη προσδιοριστεί προς συζήτηση εντός του χρονικού διαστήματος της αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων,

γ) η εκδίκαση αυτόφωρων πλημμελημάτων,

δ) η κλήρωση των ενόρκων και η έναρξη της συνόδου των Μικτών Ορκωτών Δικαστηρίων και Μικτών Ορκωτών Εφετείων, καθώς και η κλήρωση των συνθέσεων για την εκδίκαση των ποινικών υποθέσεων και των υποθέσεων ασφαλιστικών μέτρων σε όσα δικαστήρια της Χώρας προβλέπεται τέτοια κλήρωση,

ε) η εκδίκαση κακουργημάτων για τους προσωρινά κρατούμενους κατηγορουμένους, των οποίων συμπληρώνεται κατά περίπτωση το ανώτατο όριο προσωρινής κράτησης, στ) οι ποινικές δίκες που αφορούν πλημμελήματα, ο χρόνος παραγραφής των οποίων συμπληρώνεται εντός του χρονικού διαστήματος από την έναρξη της αναστολής μέχρι και τις 31.5.2020,

ζ) οι ποινικές δίκες που αφορούν κακουργήματα, ο χρόνος παραγραφής των οποίων συμπληρώνεται εντός του χρονικού διαστήματος από την έναρξη της αναστολής μέχρι και τις 31.1.2021.

Ειδικά για τις ποινικές δίκες που άρχισαν πριν από την ημερομηνία έναρξης της αναστολής και είχαν διακοπεί για δικάσιμο εντός του χρονικού διαστήματος της αναστολής, ορίστηκε με την παράγραφο 3 του άρθρου τρίτου ότι το δικαστήριο, κατά την ορισθείσα δικάσιμο, αποφασίζει κατά περίπτωση για την εκδίκαση ή την εκ νέου διακοπή αυτών, λαμβανομένων υπόψη των παραπάνω εξαιρέσεων.

Με την §4 του άρθρου τρίτου ορίστηκε ότι η λειτουργία των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας περιορίζεται στην διεκπεραίωση των απολύτως αναγκαίων εργασιών.

Β.2. Η αναλυτικότερη ΚΥΑ της 15.3.2020

Προφανώς λόγω των αναπόφευκτων ατελειών της 1^ης ΚΥΑ της 12.3.2020 που έπρεπε να εκδοθεί μέσα σε ελάχιστο χρόνο, ο κανονιστικός νομοθέτης ένιωσε την ανάγκη να επανέλθει γρήγορα με την έκδοση νέας ΚΥΑ, που ήταν σαφώς αναλυτικότερη της πρώτης. Έτσι, με την υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 18176/15.3.2020 (ΦΕΚ Β΄ 864/15.3.2020) θεσπίστηκαν αναλυτικότερες ρυθμίσεις. Η περίοδος ισχύος της 2^ης αυτής ΚΥΑ ήταν από τις 16.3.2020 μέχρι την 27.3.2020. Στην πραγματικότητα, η 1^η ΚΥΑ ίσχυσε για τρεις (3) ημέρες, εκ των οποίων οι δύο ήταν Σαββατοκύριακο. Άρα, στην πράξη η 1^η ΚΥΑ ρύθμισε τις διαδικαστικές πράξεις που έλαβαν χώρα την Παρασκευή 13.3.2020.

Β.2.1. Αναλυτικότερα, ενώ με την 1^η ΚΥΑ ανεστάλησαν μόνον οι δημόσιες συνεδριάσεις των δικαστικών σχηματισμών του ΣτΕ, του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, με την νέα ΚΥΑ:

Β.2.1.1. Ανεστάλη η λειτουργία των εργασιών των δικαστικών σχηματισμών του Συμβουλίου της Επικρατείας, των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων της χώρας (άρθρο πρώτο §1 περ. α΄) και του Ελεγκτικού Συνεδρίου (άρθρο δεύτερο §1 περ. α΄).

Β.2.1.2. Ανεστάλησαν οι νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για την διενέργεια διαδικαστικών πράξεων ενώπιον των ανωτέρω Δικαστηρίων, καθώς και οι προθεσμίες παραγραφής των σχετικών αξιώσεων (βλ. ανωτέρω Β.1.1).

Β.2.1.3. Από την αναστολή εργασιών εξαιρέθηκαν για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις δικαστικών σχηματισμών

α) τα αιτήματα έκδοσης προσωρινής διαταγής, τα οποία κατά την ΚΥΑ εξετάζονται κανονικά,

β) όπως και οι επείγουσες αιτήσεις παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας, οι οποίες εκδικάζονται κανονικά (με εξαίρεση την περίπτωση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο οποίο τέτοια δυνατότητα δεν προβλέπεται).

Για την τελευταία αυτή περίπτωση των αιτήσεων παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας τίθεται το ζήτημα αν η προσθήκη της λέξης «επείγουσες» εισάγει μια επίταση του βαθμού επείγοντος, προκειμένου να επιτραπεί κατά την διάρκεια της αναστολής η εκδίκαση μιας αίτησης παροχής προσωρινής προστασίας ή αν η λέξη «επείγουσες» αναφέρεται στη συνήθη προϋπόθεση του επείγοντος που απαιτούν οι οικείες κάθε δορά διατάξεις.

Β.2.1.4. Ειδικά για τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια από την αναστολή εργασιών εξαιρέθηκαν ειδικότερα και

·         αντιρρήσεις κατά της απόφασης κράτησης αλλοδαπού και αιτήσεις ανάκλησης κατά των δικαστικών αποφάσεων που εκδίδονται επί των αντιρρήσεων, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 76 παρ. 3-6 του ν. 3386/2005 (Α’ 212), οι οποίες υποβάλλονται και εκδικάζονται χωρίς κάποια διαφοροποίηση

·         αντιρρήσεις, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου πρώτου της από 25.2.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α’ 42), δηλαδή κατά διοικητικών πράξεων που αφορούν παραβίαση μέτρων σχετικών με την προστασία από τον κορωνοϊό

Β.2.1.5. Ειδικά για το Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ελεγκτικό Συνέδριο εξαιρέθηκαν και ρητώς οι εργασίες που δεν σχετίζονται με την απονομή δικαιοδοτικού έργου και δη για μεν το ΣτΕ εξαιρέθηκε η επεξεργασία επειγόντων προεδρικών διαταγμάτων, για δε το Ελεγκτικό Συνέδριο εξαιρέθηκαν οι εργασίες των Κλιμακίων προσυμβατικού ελέγχου, του VI Τμήματος και του Τμήματος Μείζονος - Επταμελούς Σύνθεσης αποκλειστικά για επείγουσες υποθέσεις επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος (άρθρο τρίτο §2 περ. α΄).

Β.2.1.6. Τέλος, από την αναστολή, εξαιρέθηκαν οι (και με τηλεδιάσκεψη) διασκέψεις των δικαστικών σχηματισμών, η έκδοση δικαστικών αποφάσεων.

Β.2.1 Όσον αφορά στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια η νέα αυτή αναλυτικότερη ΚΥΑ της 15.3.2020 διέλαβε ρύθμιση περί γενικής αναστολής: Με το άρθρο τέταρτο §1 η νέα ΚΥΑ επέβαλε την προσωρινή αναστολή λειτουργίας των πολιτικών δικαστηρίων, ποινικών δικαστηρίων και εισαγγελιών της χώρας, για το χρονικό διάστημα από 16.3.2020 έως και 27.3.2020.

Β.2.2. Πέραν αυτής της γενικής αναστολής η νέα ΚΥΑ της 15.3.2020 όρισε και ειδικότερα ότι επέβαλε ειδικότερα την αναστολή:

α) Των δικών ενώπιον των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων,

β) των νομίμων και δικαστικών προθεσμιών για τη διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των υπηρεσιών των δικαστηρίων και των εισαγγελιών, καθώς και της παραγραφής των συναφών αξιώσεων,

γ) των, κατά τις κείμενες διατάξεις, διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης και της διενέργειας πλειστηριασμών.

Για τις ουσιαστικές και δικονομικές προθεσμίες ισχύουν όσα αναφέραμε και στο πλαίσιο της 1^ης ΚΥΑ της 12.3.2020.

Ειδικά όσον αφορά στην αναγκαστική εκτέλεση, είναι εκτιμούμε σαφές από η καθιερούμενη αναστολή αφορά όλες τις πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης, η δε διενέργεια των πλειστηριασμών αναφέρεται κυρίως για επίταση και έμφαση.

Β.2.3. Από την γενική αναστολή εργασιών εξαιρούνται ρητά οι εξής διαδικασίες:

α) Η χορήγηση και ανάκληση προσωρινών διαταγών, οι οποίες γίνονται χωρίς κλήτευση του αντιδίκου. Οι προσωρινές διαταγές που έχουν χορηγηθεί και έχουν ισχύ έως την συζήτηση της υπόθεσης, παρατείνονται οίκοθεν με απόφαση του Προέδρου Υπηρεσίας,

β) η εκδίκαση αυτόφωρων πλημμελημάτων, εφόσον αφορά κατηγορούμενο που κρατείται δυνάμει των διατάξεων περί αυτόφωρης διαδικασίας,

γ) η κλήρωση των ενόρκων και η έναρξη της συνόδου των Μικτών Ορκωτών Δικαστηρίων και Μικτών Ορκωτών Εφετείων, εφόσον κατά τη σύνοδο είναι προσδιορισμένες προς εκδίκαση υποθέσεις που εμπίπτουν στις κατωτέρω περιπτώσεις δ’ και ε’, καθώς και η κλήρωση των συνθέσεων για την εκδίκαση των ποινικών υποθέσεων και των υποθέσεων ασφαλιστικών μέτρων σε όσα δικαστήρια της χώρας προβλέπεται τέτοια κλήρωση,

δ) η εκδίκαση κακουργημάτων για τους προσωρινά κρατούμενους κατηγορουμένους, των οποίων συμπληρώνεται κατά περίπτωση το ανώτατο όριο προσωρινής κράτησης,

ε) οι ποινικές δίκες που αφορούν κακουργήματα, ο χρόνος παραγραφής των οποίων συμπληρώνεται εντός του χρονικού διαστήματος από την έναρξη της αναστολής μέχρι και τις 31.1.2021. Το δικαστήριο αποφασίζει, κατά περίπτωση, για την εκδίκαση ή τη διακοπή αυτών,

στ) η δημοσίευση αποφάσεων.

Σημειώνεται ότι η ρύθμιση περί εκδίκασης των αιτημάτων προσωρινών διαταγών χωρίς κλήτευση του αντιδίκου δεν περιεχόταν στην 1^η ΚΥΑ της 12.3.2020. Μια τέτοια όμως ευχέρεια του δικαστή πηγάζει ούτως ή άλως από το άρθρο 687 §1 ΚΠολΔ. Πιθανότατα όμως η πιθανολογούμενη βάσει της μόνιμης – και σχεδόν απόλυτης – απροθυμία των δικαστών να εφαρμόζουν (και προ κορωνοϊού) στην πράξη το άρθρο 687 §1 ΚΠολΔ, οδήγησε τον κανονιστικό νομοθέτη να «επιβάλει» την μη κλήτευση ως ειδικότερο μέσο «κοινωνικής αποστασιοποίησης. Κατά την γνώμη του γράφοντος, η διάταξη αυτή της ΚΥΑ στο βαθμό που καθιερώνει την υποχρεωτική μη κλήτευση του αντιδίκου συνιστά μέτρο που παραβιάζει υπέρμετρα και δη κατά παράβαση της αναλογικότητας την αρχή της δίκαιης δίκης (άρθρο 20 §1 Συντάγματος και άρθρο 6 της ΕΣΔΑ). Θα μπορούσαν να επιβληθούν μέτρα τήρησης μεγάλων αποστάσεων και η υποχρέωση συζήτησης των αιτημάτων αυτών όχι στα στενά γραφεία των δικαστών, αλλά σε άδεια ακροατήρια, στα οποία οι αποστάσεις που θα μπορούσαν να υπάρξουν είναι πολύ μεγάλες.

Ενδεχομένως, για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι η απροθυμία των δικαστών να εφαρμόσουν μια εξουσία/ευχέρειά τους, ενδεχομένως με φειδώ και με προσαρμογή στις ανάγκες της εξατομικευμένης παροχής δικαστικής προστασίας (εδώ η μόνιμη και απόλυτη απροθυμία χρήσης του εργαλείου του άρθρου 687 §1 ΚΠολΔ), οδηγεί σε ανεπιεικείς και άδικες (με την ευρύτερη έννοια) λύσεις.

Β.2.4 Ειδικά για τις ποινικές δίκες που άρχισαν πριν την ημερομηνία έναρξης της αναστολής και έχουν διακοπεί για δικάσιμο εντός του χρονικού διαστήματος της αναστολής, το δικαστήριο, κατά την ορισθείσα δικάσιμο, αποφασίζει κατά περίπτωση για την εκδίκαση ή την εκ νέου διακοπή αυτών, λαμβανομένων υπόψη των παραπάνω εξαιρέσεων.

Β.2.5. Και η ΚΥΑ αυτή επαναλαμβάνει την ρύθμιση της 1^ης ΚΥΑ, κατά την οποία η λειτουργία των δικαστικών υπηρεσιών και των Εισαγγελιών περιορίζεται στις αναγκαίες ενέργειες για τη διεκπεραίωση των υποθέσεων που, κατά την ΚΥΑ, εκδικάζονται ενώπιον των δικαστηρίων, καθώς και εκείνων που, κατά περίπτωση και κατά την κρίση του οργάνου διοίκησης εκάστης αυτών, έχουν κατεπείγοντα χαρακτήρα και χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Τα ειδικότερα ζητήματα λειτουργίας των ως άνω υπηρεσιών ρυθμίζονται με αποφάσεις των οργάνων διοίκησης αυτών.

Β.2.6. Συμπερασματικά, η πρώτη περίοδος αναστολής άρχισε από τις 13.3.2020 και διήρκεσε μέχρι τις 27.3.2020, ρυθμίστηκε δε διαδοχικά από την ΚΥΑ της 12.3.2020 (που ουσιαστικά ρύθμισε τις διαδικαστικές πράξης της πρώτης μέρας αναστολής, της Παρασκευής 13.3.2020 και κράτησε τις δικονομικές και ουσιαστικές προθεσμίες σε αναστολή για 3 μέρες) και της 15.3.2020 (που ήταν αναλυτικότερη και άφηνε λιγότερα κενά σε σχέση με την πρώτη).

Β.3. ΟΙ ΚΥΑ ΤΗΣ 27.3.2020 ΚΑΙ ΤΗΣ 10.4.2020 ΠΟΥ ΒΑΣΙΚΑ ΠΑΡΕΤΕΙΝΑΝ ΤΗΝ ΙΣΧΥ ΤΟΥ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Με την λήξη της διάρκειας της πρώτης περιόδου αναστολής (που ρυθμίστηκε διαδοχικά από τις ΚΥΑ της 12.3.2020 και 15.3.2020) και δη στις 27.3.2020 εκδόθηκε νέα ΚΥΑ με αριθμό Δ1α/Γ.Π.οικ.21159/27.3.2020 (ΦΕΚ Β΄ 1074/27.3.2020), μετά δε την λήξη και της δεύτερης αυτής περιόδου, και δη στις 11.4.2020 εκδόθηκε νέα ΚΥΑ με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ.24403/11.4.2020 (ΦΕΚ Β΄ 1301/11.4.2020).

Οι νέες αυτές ΚΥΑ ήταν σχεδόν πανομοιότυπες κατά το περιεχόμενο με την ΚΥΑ της 15.3.2020 και το μόνο που ουσιαστικά μετέβαλαν ήταν η διάρκεια ισχύος του πλαισίου αναστολής που είχε θεσπισθεί. Η ΚΥΑ της 27.3.2020 ίσχυε από 28.3.2020 μέχρι 10.4.2020, η δε ΚΥΑ της 11.4.2020 ίσχυε από 11.4.2020 μέχρι 28.4.2020.

Πέραν του χρόνου ισχύος οι νέες αυτές ΚΥΑ ενέτασσαν στο πλαίσιο των αναστολών και τις δίκες ενώπιον του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου και των Ειδικών Δικαστηρίων του άρθρου 88 παρ. 2 του Συντάγματος και του άρθρου 99 του Συντάγματος (άρθρο πρώτο §1 περ. α΄) και προέβλεπαν αναστολή των νομίμων και δικαστικών προθεσμιών ενώπιον των ανωτέρω δικαστηρίων και την αναστολή της παραγραφής των σχετικών αξιώσεων.

Β.4. Η ΚΥΑ της 25.4.2020

Η ΚΥΑ της 25.4.2020 περιείχε σημαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο πλαίσιο αναστολής, καθώς το δικαστικό σύστημα άρχισε να ετοιμάζεται να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς. Πρόκειται για την υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ.26804/25.4.2020 ΚΥΑ των Υπουργών Υγείας, Δικαιοσύνης και Εθνικής Άμυνας (ΦΕΚ Β 1588/25.4.2020), η οποία ίσχυε από 28.4.2020 μέχρι 15.5.2020. Οι βασικές διαφοροποιήσεις του από 28.4.2020 πλαισίου αναστολής ήταν οι εξής:

Β.4.1. Όσον αφορά στις διαδικασίες ενώπιον του ΣτΕ, των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων και του Ελεγκτικού Συνεδρίου το προηγούμενο πλαίσιο παρατείνεται από τις 28.4.2020 μέχρι τις 5.5.2020. Από τις 6.5.2020 και μέχρι τις 15.5.2020 πέραν των εξαιρέσεων που είχαν ήδη θεσπιστεί με τις προηγούμενες ΚΥΑ της 27.3.2020 και 10.4.2020, εισάγονται και οι εξής πρόσθετες εξαιρέσεις της αναστολής των εργασιών των δικαστικών σχηματισμών:

Β.4.1.1. Ενώπιον του ΣτΕ εκδικάζονται οι ώριμες προς συζήτηση υποθέσεις, κατά τις διατάξεις του άρθρου 22 παρ. 4 του π.δ. 18/1989 (Α’ 8), για τις οποίες έχει υποβληθεί από όλους τους διαδίκους κοινή ή ξεχωριστή δήλωση περί παράστασης χωρίς εμφάνιση στο ακροατήριο, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 6 του άρθρου 33 του π.δ. 18/1989, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές νόμιμες προϋποθέσεις για τη συζήτησή τους. Οι λοιπές υποθέσεις αναβάλλονται υποχρεωτικά από το δικαστήριο σε επόμενη δικάσιμο, οι δε διάδικοι, εφόσον έχουν κλητευθεί νόμιμα, δεν κλητεύονται εκ νέου. Περαιτέρω, εξετάζονται αιτήματα έκδοσης προσωρινών διαταγών (όπως και μέχρι τις 25.4.2020) και οι αιτήσεις παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας (πλέον η λέξη «επείγουσες» αιτήσεις παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας εξαλείφεται)

Β.4.1.2. Ενώπιον των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων:

·         Για τις ακυρωτικές διαφορές: Εκδικάζονται οι ώριμες προς συζήτηση υποθέσεις, κατά τις διατάξεις του άρθρου 22 παρ. 4 του π.δ. 18/1989 (Α’ 8), για τις οποίες έχει υποβληθεί από όλους τους διαδίκους κοινή ή ξεχωριστή δήλωση περί παράστασης χωρίς εμφάνιση στο ακροατήριο, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 6 του άρθρου 33 του π.δ. 18/1989, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές νόμιμες προϋποθέσεις για τη συζήτησή τους. Οι λοιπές υποθέσεις αναβάλλονται υποχρεωτικά από το δικαστήριο σε επόμενη δικάσιμο, οι δε διάδικοι, εφόσον έχουν κλητευθεί νόμιμα, δεν κλητεύονται εκ νέου.

·         Για τις διαφορές ουσίας: εκδικάζονται οι υποθέσεις για τις οποίες έχει υποβληθεί από όλους τους διαδίκους κοινή ή ξεχωριστή δήλωση περί παράστασης χωρίς εμφάνιση στο ακροατήριο κατά τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 133 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999, Α’ 97), εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές νόμιμες προϋποθέσεις για τη συζήτησή τους. Οι λοιπές υποθέσεις αναβάλλονται υποχρεωτικά από το δικαστήριο σε επόμενη δικάσιμο, οι δε διάδικοι, εφόσον έχουν κλητευθεί νόμιμα, δεν κλητεύονται εκ νέου.

·         Πέραν των ανωτέρω, με το άρθρο δεύτερο ορίστηκε ότι, πέραν των υποθέσεων που εκδικάζονταν σύμφωνα με το από 27.3.2020 πλαίσιο, από τις 6.5.2020 ενώπιον των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων εξετάζονται αιτήματα έκδοσης προσωρινών διαταγών και οι αιτήσεις παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας (και εδώ η λέξη «επείγουσες» αιτήσεις παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας εξαλείφεται).

Β.4.1.3. Ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου:

α) Διενεργούνται από τους οικείους δικαστικούς σχηματισμούς συνεδριάσεις χωρίς την εμφάνιση διαδίκων στο ακροατήριο και συζητούνται οι υποθέσεις, για τις οποίες έχει υποβληθεί από όλους τους διαδίκους κοινή ή ξεχωριστή από τον καθένα τους δήλωση, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 133 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999, Α’ 97) που εφαρμόζεται αναλογικά δυνάμει του άρθρου 123 του π.δ. 1225/1981 (Α΄ 304) όπως ισχύει, συντρεχουσών και των λοιπών νομίμων προϋποθέσεων. Οι λοιπές υποθέσεις αναβάλλονται υποχρεωτικά από το δικαστήριο σε επόμενη δικάσιμο, οι δε διάδικοι, εφόσον έχουν κλητευθεί νόμιμα, δεν κλητεύονται εκ νέου.

β) Εξετάζονται αιτήματα έκδοσης προσωρινών διαταγών

γ) Διενεργούνται οι εργασίες των Κλιμακίων προσυμβατικού ελέγχου.

Β.4.2. Όσον αφορά στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια, η μοναδική διαφοροποίηση που προβλέπεται από την ΚΥΑ είναι ότι στις εξαιρέσεις από την αναστολή προστέθηκαν και δη από τις 28.4.2020 (και όχι από 6.5.2020, όπως ισχύει στα διοικητικά δικαστήρια) οι δίκες ασφαλιστικών μέτρων που έχουν ως αντικείμενο:

·         εγγυοδοσία,

·         εγγραφή ή εξάλειψη ή μεταρρύθμιση προσημείωσης υποθήκης (συναινετικώς ή με αντιδικία, καθώς ο νόμος δεν διακρίνει),

·         συντηρητική κατάσχεση κινητής ή ακίνητης περιουσίας,

·         δικαστική μεσεγγύηση,

·         σφράγιση, αποσφράγιση, απογραφή και δημόσια κατάθεση κατά τα άρθρα 737, 738 ΚΠολΔ (π.δ. 503/1985, Α’ 182),

·         Ευρωπαϊκή διαταγή δέσμευσης λογαριασμού κατ’ άρθρο 738Α ΚΠολΔ,

·         τις ανακλήσεις αυτών, καθώς και

·         τις σχετικές με αυτές διαφορές του άρθρου 702 ΚΠολΔ (διαφορές περί την εκτέλεση ασφαλιστικού μέτρου).

Σημειώνεται ότι η χορήγηση και ανάκληση προσωρινών διαταγών, εξακολουθούν να γίνονται χωρίς κλήτευση του αντιδίκου, κάτι που θα μπορούσε να κριθεί ως αντινομία, δεδομένου ότι για μια μερίδα υποθέσεων δεν επιτρέπεται απλώς η χορήγηση προσωρινών διαταγών, αλλά και η κανονική συζήτησή τους, ενώ για το σύνολο των λοιπών περιπτώσεων αδιακρίτως επιβάλλεται η ακρωτηριασμένη διαδικασία της χορήγησης της προσωρινής διαταγής χωρίς την τήρηση της αρχαιοελληνικής προϋπόθεσης «Μηδενί δίκην δικάσεις, πριν αμφοίν μύθον ακούσεις», ενώ, όπως προείπαμε, θα μπορούσαν να υπάρξουν τεχνικές λύσεις έστω και μετά την in concreto στάθμιση του δικάζοντος Δικαστή.

Επίσης, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι παραμένει αμετάβλητη μέχρι και τις 15.5.2020 τόσο η αναστολή των ουσιαστικών και δικονομικών προθεσμιών, όσο και η απαγόρευση της διενέργειας κάθε πράξης αναγκαστικής εκτέλεσης και προφανώς και η διενέργεια των πλειστηριασμών.

Β.5. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 17 Ν. 4684/2020

Ταυτόχρονα με την έκδοση της ανωτέρω ΚΥΑ τέθηκε σε ισχύ το άρθρο 17 Ν. 4684/2020 (ΦΕΚ Α΄ 86/25.4.2020), κατά το οποίο από το σύνολο των υποθέσεων που κατ’ εξαίρεση δικάζονται από τις 28.4.2020, ειδικά για τις υποθέσεις συναινετικής εγγραφής προσημείωσης υποθήκης και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ήτοι από 28.4.2020 μέχρι 30.6.2020 κατά παρέκκλιση της γενικώς ισχύουσας προφορικότητας που προβλέπεται από το άρθρο 115 §2 ΚΠολΔ οι διάδικοι μπορούν να παρίστανται με την γνωστή δήλωση του άρθρου 242 §2 ΚΠολΔ. Παράλληλα, στην δήλωση αυτή πρέπει να επισυνάπτεται και η έγγραφη συναίνεση του προσώπου που παραχωρεί την προσημείωση, στην οποία πρέπει να προσδιορίζονται σαφώς η ασφαλιζόµενη µε την προσηµείωση απαίτηση και το ποσό της απαίτησης για το οποίο χορηγείται η συναινετική εγγραφή προσηµείωσης και περιγράφεται λεπτοµερώς το προσηµειούµενο ακίνητο. Στην έγγραφη συναίνεση πρέπει να θεωρείται το γνήσιο της υπογραφής ακόμη και από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του παραχωρούντος την προσημείωση. Πρόκειται για την γνωστή υπογραφή που σημειωνόταν επί της πρώτης σελίδας της αίτησης εγγραφής προσημείωσης υποθήκης, που όμως επειδή τώρα πρέπει να θεωρείται το γνήσιο της υπογραφής του παραχωρούντος την προσημείωση, πρέπει η έγγραφη αυτή συναίνεση να καταχωρείται σε ξεχωριστό έγγραφο.

Β.6. Η ΚΥΑ ΤΗΣ 15.5.2020

Στις 15.5.2020 εκδόθηκε η υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 30340/15.5.2020 (ΦΕΚ Β΄, 1857/15.5.2020) που ρύθμισε την αναστολή λειτουργίας των δικαστηρίων από τις 15.5.2020 μέχρι τις 31.5.2020.

Η νέα ΚΥΑ ουσιαστικά επανέλαβε το πλαίσιο ρύθμισης που τέθηκε σε ισχύ με την από 25.4.2020 ΚΥΑ. Η μόνη ουσιαστική διαφοροποίηση έχει να κάνει με την §4 του άρθρου τέταρτου, με την οποία από 18.5.2020 επανέρχονται σε πλήρη λειτουργία οι γραμματείες των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, αλλά αφέθηκαν να ρυθμιστούν με αποφάσεις των οργάνων διοίκησης των Δικαστηρίων τα ειδικότερα ζητήματα που ανάγονται στην εύρυθμη διεξαγωγή των εργασιών τους, καθώς και εκείνα που, κατά περίπτωση και κατά την κρίση του οργάνου διοίκησης εκάστης αυτών, έχουν κατεπείγοντα χαρακτήρα και χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης.

Σημειώνεται περισσότερο για έμφαση ότι παρά την λειτουργία των γραμματειών – και άρα την δυνατότητα κατάθεσης δικογράφων εν γένει, δεν άλλαξε τίποτε για το διάστημα από 16.5.2020 μέχρι 31.5.2020 ως προς την αναστολή των νόμιμων και δικαστικών δικονομικών προθεσμιών, αλλά και της παραγραφής των ουσιαστικών αξιώσεων.

Πάντως, προξενεί πραγματικά πολύ μεγάλη εντύπωση ότι ο κανονιστικός νομοθέτης μολονότι εξαιρεί από την αναστολή τις υποθέσεις προσωρινής δικαστικής προστασίας συνολικά που αφορούν διοικητικές διαφορές (και ενώπιον του ΣτΕ και ενώπιον του ΕλΣυν, αλλά και ενώπιον των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων) και μάλιστα ήδη από τις 13.3.2020 πολύ περισσότερο δε από τις 6.5.2020, στην περίπτωση των πολιτικών δικαστηρίων και των ιδιωτικών διαφορών δεν επιτρέπει την διεξαγωγή παρά ελάχιστων δικών ασφαλιστικών μέτρων (από τις 28.4.2020 και μετά), ενώ συνεχίζει μέχρι και τις 31.5.2020 να επιτρέπει την εξέταση προσωρινών διαταγών με μια εντελώς ακρωτηριασμένη διαδικασία, που δεν επιτρέπει την ακρόαση του αντιδίκου. Είναι δύσκολο να σκεφθεί κανείς ότι ήταν ανέφικτο να οργανωθεί μια διαδικασία συζήτησης προσωρινών διαταγών στα πολιτικά πρωτοδικεία της χώρας με κλήτευση και της αντίδικης πλευράς, για να δικαιολογεί αυτήν την διαφορετική μεταχείριση, την ώρα που μάλιστα όλες οι δικαστικές αίθουσες των πολιτικών δικαστηρίων είναι άδειες.

Γ. ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΑ ΚΑΙ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ

Όσον αφορά στα Υποθηκοφυλακεία και Κτηματολογικά Γραφεία, η λειτουργία αυτών είχε ανασταλεί από 20.3.2020 μέχρι 2.4.2020 με την με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ. 19738/19/3/2020 Κ.Υ.Α των Υπουργών Ανάπτυξης, Υγείας, Προστασίας του Πολίτη, Εσωτερικών και Εργασίας (ΦΕΚ Β΄ 936/19-03-2020), στην συνέχεια δε παρατάθηκε από 3.4.2020 μέχρι 10.4.2020 με την υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 22124/1.4.2020 ΚΥΑ των ιδίων Υπουργών (ΦΕΚ Β΄, 1117/1.4.2020). Από τις 11.4.2020, δε, μέχρι τις 27.4.2020 η αναστολή λειτουργίας παρατάθηκε με την υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ.24404/10.4.2020 (ΦΕΚ Β 1302/10.4.2020).

Ήδη με την Δ1α/ΓΠ.οικ.26805 ΚΥΑ των Υπουργών Ανάπτυξης, Υγείας, Προστασίας του Πολίτη, Εσωτερικών και Εργασίας (ΦΕΚ Β΄ 1587/25.4.2020) ήρθη η αναστολή λειτουργίας των Υποθηκοφυλακείων και Κτηματολογικών Γραφείων από τις 28.4.2020. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο πρώτο της ΚΥΑ, επιτρέπονται οι κάθε είδους συναλλαγές, καθώς και ο έλεγχος των αρχείων σύμφωνα με απόφαση του Προϊσταμένου του καθ’ ύλην αρμόδιου Υποθηκοφυλακείου, Κτηματολογικού Γραφείου ή Υποκαταστήματος του Φορέα «Ελληνικό Κτηματολόγιο», που τοιχοκολλάται στην είσοδο της Υπηρεσίας και αναρτάται στην ιστοσελίδα της, εφόσον διαθέτει. Στην απόφαση αυτή ορίζονται όλες οι αναγκαίες λεπτομέρειες για τη λειτουργία της υπηρεσίας, ο μηχανισμός ελέγχου, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα συνωστισμού και συμφόρησης εντός της υπηρεσίας, η τηρητέα διαδικασία για τον αερισμό των κοινοχρήστων χώρων της, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο μέτρο για την ασφαλή λειτουργία της, που τηρούνται υπ’ ευθύνη του Προϊσταμένου, ενόψει της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τηρούνται τα υγειονομικά μέτρα για τις άνω υπηρεσίες, σύμφωνα με την από 24.4.2020 εισήγηση της 33^ης Συνεδρίασης της Επιτροπής Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημοσίας Υγείας από Λοιμογόνους Παράγοντες: 1) σύσταση για χρήση μάσκας, 2) διαθεσιμότητα αντισηπτικού σε όλους τους χώρους, 3) απόσταση μεταξύ φυσικών προσώπων κατ’ ελάχιστον 1,5 μέτρου και 4) καθορισμός ανώτατου ορίου εισερχομένων ατόμων εντός αιθουσών και εν γένει περίκλειστων χώρων, ενός (1) ατόμου ανά 10 τ.μ.

Δ. Κλείνοντας και για να είμαστε πιο πρακτικοί, οι άμεσες διαφοροποιήσεις από το καθεστώς της σχεδόν πλήρους αναστολής των δικαστικών υπηρεσιών συνοψίζονται στις ακόλουθες:

-          Από την Τρίτη 28 Απριλίου 2020 έχουμε σε πλήρη λειτουργία Υποθηκοφυλακεία και Κτηματολογικά Γραφεία.

-          Από τις 28.4.2020 πέραν των γνωστών υποθέσεων προσωρινών διαταγών χωρίς κλήτευση μπορούμε να δικάζουμε με κανονική διαδικασία υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων για εγγυοδοσία, εγγραφή ή εξάλειψη ή μεταρρύθμιση προσημείωσης υποθήκης (συναινετικώς ή με αντιδικία), συντηρητική κατάσχεση κινητής ή ακίνητης περιουσίας, δικαστική μεσεγγύηση, σφράγιση, αποσφράγιση, απογραφή και δημόσια κατάθεση κατά τα άρθρα 737, 738 ΚΠολΔ (π.δ. 503/1985, Α’ 182), Ευρωπαϊκή διαταγή δέσμευσης λογαριασμού κατ’ άρθρο 738Α ΚΠολΔ, τις ανακλήσεις αυτών, καθώς και τις σχετικές με αυτές διαφορές του άρθρου 702 ΚΠολΔ (διαφορές περί την εκτέλεση ασφαλιστικού μέτρου).

-          Ειδικά για τις συναινετικές προσημειώσεις και συναινετικές ανακλήσεις επιτρέπεται και μέχρι τις 30.6.2020 η παράσταση με δήλωση του άρθρου 242 §2 ΚΠολΔ και με έγγραφη συναίνεση του παραχωρούντος την προσημείωση με θεωρημένο το γνήσιο της υπογραφής του ακόμη και από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του.

-          Ήδη από τις 6.5.2020 και μέχρι 15.5.2020 στο ΣτΕ, τα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια και στο Ελεγκτικό Συνέδριο δικάζονται οι ώριμες υποθέσεις εφ’ όσον κατατεθεί δήλωση από όλες τις διάδικες πλευρές.

-          Από τις 18.5.2020 επανέρχεται η λειτουργία των γραμματειών των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων, με διατήρηση όμως της αναστολής των δικονομικών και ουσιαστικών προθεσμιών που αναφέρονται στο πλαίσιο της αναστολής, καθώς και της απαγόρευσης κάθε πράξης αναγκαστικής εκτέλεσης.

-          Λόγω όμως του ότι τα ειδικότερα θέματα λειτουργίας κάθε δικαστηρίου επαφίεται σε αποφάσεις του κάθε δικαστηρίου, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όχι τόσο μήπως παρατηρηθεί απώλεια κάποια προθεσμίας – καθώς αυτές παραμένουν σε αναστολή – όσο προς αποφυγή περιττής ταλαιπωρίας.

…………………………………………..

Το παρόν σημείωμα δεν έχει ως φιλοδοξία να προσεγγίσει όλα τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την από 13.3.2020 ισχύουσα αναστολή, αλλά κυρίως να σκιαγραφήσει τις διατάξεις που έχουν εξ αρχής θεσπιστεί, πώς αυτές διαμορφώθηκαν στην πορεία και πώς διαμορφώνεται η κατάσταση σήμερα που η αναστολή αυτή αρχίζει σιγά-σιγά να χαλαρώνει.

Προσπάθεια του γράφοντος θα είναι η επικαιροποίηση του παρόντος κειμένου κάθε φορά που θα προστίθενται νέες κρίσιμες διατάξεις. Το παρόν αποτελεί δεύτερη επικαιροποιημένη και διορθωμένη εκδοχή του πρώτου κειμένου.

Του Φώτη Κ. Γιαννούλα, Δικηγόρου, ΜΔΕ Αστικού Δικαίου, fgiannoulas@giannoulas.eu