Σαββατόβραδο και προθεσμίες. Το πρόβλημα με την ΚΥΑ της 3.4.2021 και το άρθρο 83 παρ. 1 Ν. 4790/2021

Αργά το Σαββατόβραδο, 3 Απριλίου 2021, εδέησε και δημοσιεύθηκε η πολυαναμενόμενη ΚΥΑ (με αριθμό αριθ. Δ1α/Γ.Π.οικ. 20651/2.4.2021, ΦΕΚ Β΄ 1308/3.4.2021), που μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνει τις νέες διατάξεις για την λειτουργία των Δικαστηρίων. Στο μέσο της εβδομάδας που πέρασε είχε δημοσιευθεί και ο Ν. 4790/2021 (ΦΕΚ Α΄ 48/31.3.2021), στο άρθρο 83 του οποίου περιείχε σημαντικές διατάξεις σχετικές με την επαναλειτουργία των Δικαστηρίων (βλ. και άρθρο 86). Η προσπάθεια για συνδυασμένη ερμηνεία και πρόβες εφαρμογής των δύο ομάδων διατάξεων (της ΚΥΑ και του τυπικού νόμου) δημιούργησε – άλλη μια φορά – εκρηκτικό κλίμα στα κοινωνικά δίκτυα και στις διάφορες δικηγορικές ομάδες.

Ας προσπαθήσουμε, όμως, να δούμε τις διατάξεις με όποια ψυχραιμία επιτρέπει η ελάχιστη χρονική απόσταση από την έκδοση της ΚΥΑ και του Ν. 4790/2021, αλλά και η ανάγκη για άμεσες ενδεχομένως ενέργειες από την Τρίτη 6 Απριλίου 2021.

 

Από τις 7 Νοεμβρίου 2020 τίθενται αλυσιδωτά σε ισχύ ΚΥΑ, οι οποίες ρυθμίζουν τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων, θεσπίζουν κανόνες δικαίου σε σχέση με την αναστολή ή μη των προθεσμιών και σειρά άλλων επιμέρους θεμάτων. Ανεξαρτήτως των επιμέρους ρυθμίσεων σε σχέση με το τι επιτρεπόταν και τι όχι, υπάρχει μια σταθερά σε ό,τι αφορά τις ουσιαστικές και δικονομικές προθεσμίες, νόμιμες και δικαστικές: Όλες αυτές με ρητή διάταξη καθεμιάς από τις διαδοχικές ΚΥΑ αναστέλλονταν. Η ακριβής διατύπωση των διαδοχικών ΚΥΑ ήταν: «Αναστέλλονται οι νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για την διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των Υπηρεσιών των Δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, καθώς και της παραγραφής των συναφών αξιώσεων».

Η τελευταία ΚΥΑ που περιείχε τέτοια διάταξη περί αναστολής των ουσιαστικών και δικονομικών προθεσμιών, δικαστικών και νόμιμων, ήταν της ΚΥΑ με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ.: 18877/26.3.2021 (ΦΕΚ Β΄ 1194/27.3.2021) που ίσχυε μέχρι τις 06:οο π.μ. της 5.4.2021 (αντιπαρέρχομαι προς το παρόν ότι οι προθεσμίες είναι αδόκιμο και επικίνδυνο να λήγουν όχι με βάση ώρα της ημέρας, αλλά με βάση ημερολογιακή ημέρα).

Η χθεσινή ΚΥΑ δεν έχει αντίστοιχη διάταξη περί αναστολής των προθεσμιών σε σχέση με τις ιδιωτικές διαφορές. Επίσης, απουσιάζει ρύθμιση περί απαγόρευσης πράξεων εκτέλεσης. Όλες οι διατάξεις της τελευταίας ΚΥΑ αφορούν το επιτρεπτό ή μη των δικών και τον τρόπο διεξαγωγής τους.

 

Αυτές οι ΚΥΑ είχαν και έχουν ένα νομοθετικό θεμέλιο: Το άρθρο 11 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α` 55), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4682/2020 (Α` 76), έδιδε την εξουσία στην Διοίκηση με ΚΥΑ να θεσπίζει μεταξύ άλλων και διατάξεις περί αναστολής των προθεσμιών. Συνεπώς, οι διαδοχικές αυτές κανονιστικές ρυθμίσεις δεν είχαν ως έρεισμα την πρόσφατη διάταξη του άρθρου 83 Ν. 4790/2021, αλλά την προαναφερθείσα διάταξη.

 

Τότε, ποιο το νόημα του άρθρου 83 παρ. 1 Ν. 4790/2021; Το νόημά του δεν είναι να δώσει έρεισμα στις διαδοχικές ΚΥΑ, ούτε να επικυρώσει ότι τα διαστήματα των αναστολών δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν. Το έρεισμα ήδη προϋπήρχε, τα δε διαστήματα των αναστολών δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν ακόμη και αν δεν εκδιδόταν ο Ν. 4790/2021: Τα χρονικά αυτά διαστήματα δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν δυνάμει του συνδυασμού των διατάξεων των ΚΥΑ (σε συνδυασμό με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις των ανωτέρω τυπικών νόμων) με τις κοινές διατάξεις του ΑΚ και του ΚΠολΔ που ορίζουν τι συμβαίνει σε περίπτωση αναστολής των προθεσμιών. Άρα, οι διατάξεις του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 που αναφέρουν ότι δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν ο χρόνος αναστολής δυνάμει των ΚΥΑ έχουν απλά επιβεβαιωτικό χαρακτήρα, ενδεχομένως σημαντικό από πλευράς ασφάλειας δικαίου. Ένας πρόσθετος λόγος που οδήγησε στην θέσπιση κάποιων από τις διατάξεις του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 ήταν να άρει τις αμφιβολίες κάποιων που υποστήριζαν ότι δεν μπορεί να αναστέλλονται προθεσμίες με ΚΥΑ, αλλά μόνο με διατάξεις τυπικού νόμου.

 

Το άρθρο 83 Ν. 4790/2021 έχει λόγο ύπαρξης λόγω των επιπρόσθετων ρυθμίσεων που περιέχει. Ο νομοθέτης έκρινε – ευλόγως – ότι δεν αρκεί απλώς να επανεκκινήσει τις προθεσμίες, αλλά έπρεπε για λόγους αποφυγής αιφνιδιασμού και παροχής επιπρόσθετου χρόνου προετοιμασίας για τις αναγκαίες διαδικαστικές ενέργειες να παράσχει ένα επιπρόσθετο 10ήμερο στις προθεσμίες, όποτε κι αν αυτές θα επανεκκινούντο. Άρα, ιδίως ως προς το θέμα των προθεσμιών ο βασικός λόγος θέσπισης της παρ. 1 του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 είναι η παροχή αυτού του επιπλέον 10ήμερου.

 

Βέβαια, η διατύπωση του άρθρο 83 Ν. 4790/2021 δίνει αφορμή για διαφορετικές αναγνώσεις και παρερμηνείες. Αντί να βάλει ως καταληκτικό σημείο του διαστήματος μη λήψης υπ’ όψιν των προθεσμιών την άρση της αναστολής των προθεσμιών, έθεσε την ημερομηνία λήξης της προσωρινής αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, κάτι βεβαίως πολύ ευρύτερο από την λήξη της αναστολής των προθεσμιών.

 

Η διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 83 ορίζει επί λέξει τα εξής:

 

«Το χρονικό διάστημα από τις 7.11.2020 έως και την ημερομηνία λήξης της επιβολής του μέτρου της προσωρινής αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, δυνάμει της κοινής υπουργικής απόφασης του άρθρου 11 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α` 55), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4682/2020 (Α` 76), δεν υπολογίζεται στις νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για τη διενέργεια διαδικαστικών και εξώδικων πράξεων, καθώς και άλλων ενεργειών ενώπιον των δικαστηρίων, συμβολαιογράφων ως υπαλλήλων του πλειστηριασμού, υποθηκοφυλακείων, κτηματολογικών γραφείων και άλλων τρίτων προσώπων, καθώς και στις προθεσμίες παραγραφής των συναφών αξιώσεων. Μετά τη λήξη του χρονικού διαστήματος του πρώτου εδαφίου, οι προθεσμίες αυτές τρέχουν για όσο χρονικό διάστημα υπολείπεται για να συμπληρωθεί η αντίστοιχη προβλεπόμενη από τον νόμο προθεσμία. Οι προθεσμίες που ανεστάλησαν κατά τα προηγούμενα εδάφια, δεν συμπληρώνονται, εάν δεν παρέλθουν επιπλέον δέκα (10) ημέρες από την προβλεπόμενη λήξη τους».

 

Στα δικά μου μάτια, είναι σαφές ότι ο νομοθέτης έχει εκφραστεί πολύ ευρύτερα από αυτό που ήθελε. Ο νομοθέτης ήθελε να ρυθμίσει τι θα συμβεί όταν οι προθεσμίες θα επανεκκινηθούν – με βάση την συνήθη μέχρι τώρα διαδικασία – και όχι να εισαγάγει ρύθμιση περί αναστολής.

 

Στην κατεύθυνση αυτή συνηγορούν τα εξής στοιχεία:

 

-          Χωρίς ρητή διάταξη που να εισάγει ρητά και απερίφραστα αναστολή προθεσμιών (με διατύπωση του στυλ «αναστέλλονται οι προθεσμίες κλπ.) δεν μπορεί να γίνει λόγος περί αναστολής. Η αναστολή προθεσμιών είναι κάτι πολύ βαρύ για να θεωρούμε ότι αρκεί να συνάγεται από θολές διατυπώσεις.

 

-          Μαζί με την διάταξη που αναστέλλει τις προθεσμίες απουσιάζει και διάταξη που απαγορεύει την αναγκαστική εκτέλεση. Αναγκαστική εκτέλεση, όμως, χωρίς να τρέχουν προθεσμίες δεν μπορεί να λάβει χώρα. Για παράδειγμα, όταν ο νόμος στο άρθρο 924 ΚΠολΔ παρέχει 3ήμερη προθεσμία για την εκούσια εκπλήρωση μετά την επίδοση επιταγής προς πληρωμή, αν η προθεσμία αυτή δεν τρέξει κανονικά, καμία περαιτέρω πράξη εκτέλεσης δεν μπορεί να λάβει χώρα.

 

-          Το χρονικό σημείο θέσπισης του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 (λίγο πριν από την διαρκώς διαμορφούμενη μέσα στην τελευταία εβδομάδα) μαρτυρά την σπουδή του νομοθέτη να δώσει αυτό το επιπλέον 10ήμερο στους διαδίκους εν όψει της επικείμενης τότε επανεκκίνησης των προθεσμιών.

 

-          Η φράση «λήξη της προσωρινής αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας» είναι τόσο ευρεία που είναι πολύ δύσκολο ο νομοθέτης να θέλησε η άρση των προθεσμιών να τοποθετηθεί σε τόσο απώτερο και απροσδιόριστο χρονικό σημείο: Το πλέγμα των διατάξεων που διαφοροποιούν την φυσιολογική λειτουργία των δικαστηρίων από την σημερινή ή αυτή που θα ισχύει από τις 6.4.2021, ώστε να μην είναι υπερβολικό να πούμε ότι πρέπει να αρθούν ακόμη και οι κανόνες περί χρονικής κατανομής της συζήτησης των υποθέσεων, για να έχουμε άρση της αναστολής των προθεσμιών. Υπ’ αυτή την έννοια, είναι εξαιρετικά αόριστο το χρονικό αυτό σημείο της λήξης της αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων κλπ., ώστε να μην συνάδει με την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός πολύ σαφούς χρονικού σημείου για την επανεκκίνηση των προθεσμιών.

 

-          Υπάρχει, άλλωστε, και ένα ιδιόμορφο ιστορικό επιχείρημα  που ενισχύει την άποψη την εκδοχή που υποστηρίζω: οι ηγεσίες πολλών δικηγορικών συλλόγων, μεταξύ άλλων και του ΔΣΑ έσπευσαν να ανακοινώσουν ήδη από χθες το βράδυ ότι οι προθεσμίες επανεκκινούν (με την προσθήκη 10 ημερών). Οι ηγεσίες αυτές είτε συμμετείχαν στην διαμόρφωση του κειμένου του άρθρου 83 Ν. 4790/2021 είτε είχαν άμεση επικοινωνία με την έχουσα την νομοθετική πρωτοβουλία ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Επομένως, εικάζουμε ότι δεν εξέφεραν την προσωπική γνώμη των προέδρων των οικείων συλλόγων, αλλά και μετέφεραν την ερμηνευτική εκδοχή του ιστορικού νομοθέτη.

 

Εν όψει, βέβαια, της ύπαρξης και σημαντικών επιχειρημάτων νομικών που υποστηρίζουν την αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, είναι άμεση και αδήριτη η ανάγκη να αναληφθεί άμεσα νομοθετική πρωτοβουλία, που να επιλύει με αυθεντική ερμηνεία το γρίφο του άρθρου 83 Ν. 4790/2021.

 

Είναι κυριολεκτικά κωμικοτραγικό το σύνολο του νομικού κόσμου της χώρας να κάνει ερμηνευτικές ασκήσεις όχι από επαγγελματική διαστροφή ενταθείσα από την πανδημία και όχι απλά για να λύσει ένα περίεργο θεωρητικό πρόβλημα, αλλά για το πώς θα γίνει ο νομικά ασφαλέστερος χειρισμός υποθέσεων χιλιάδων προσώπων στην χώρα. Η «έκτακτη» αυτή νομοθέτηση που συνεχίζει εδώ και ένα χρόνο περίπου είναι απίστευτα επικίνδυνη για τους πολίτες, που κινδυνεύουν από την επιλογή της μίας ή της άλλης ερμηνευτικής εκδοχής να χάσουν αξιώσεις και δικαιώματά τους. Δεν μπορεί να εξακολουθεί η τακτική, οι κανόνες που αφορούν την λειτουργία της Δικαιοσύνης να τίθενται σε ισχύ Σάββατο βράδυ και την Δευτέρα να πρέπει να «κάνεις μαγικά», για να κάνεις lege artis τη δουλειά που σου εμπιστεύθηκε ο εντολέας σου.

 

Έχει "μαλλιάσει η γλώσσα μας"
να γκρινιάζουμε εδώ και ένα τεράστιο χρονικό διάστημα για τα αυτονόητα. Η ευθύνη του Υπουργείου Δικαιοσύνης που επιμένει στο ίδιο λάθος για τόσους μήνες είναι τεράστια. Παράλληλα, είναι τόσο αυτονόητα αυτά που ζητούμε, που είναι απορίας άξιον τι κάνει η συνδικαλιστική ηγεσία μας για όλο αυτό.

Με Τετάρτη αντί Παρασκευής αμέσως καλύτερα

Χθες το βράδυ στις 19:30 ανακοινώθηκαν μια σειρά από πρόσθετα περιοριστικά μέτρα στο πλαίσιο της προστασίας από την πανδημία COVID-19. Οι ρυθμίσεις που ανακοινώθηκαν ήταν αρκετά περίπλοκες: Προστέθηκαν περιοχές «βαθέος κόκκινου» χρώματος, ενώ επιβλήθηκαν πρόσθετες ρυθμίσεις για τις «απλώς» κόκκινες περιοχές.

Σήμερα το πρωί η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσθετο περιοριστικό μέτρο για την λειτουργία take away της εστίασης, το οποίο μετά από λίγο κρίνοντας ότι το μέτρο τελικά δεν ήταν ενδεδειγμένο ανακάλεσε.

Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές (19:00) δεν έχει δημοσιευθεί στο ΦΕΚ καμία διάταξη που να θέτει σε ισχύ όσα αποφασίστηκαν χθες το βράδυ.

Σήμερα όλο το λιανεμπόριο, τα κομμωτήρια κλπ. δεν λειτούργησαν απλά και μόνο επειδή υπήρξε χθες βράδυ μια συνέντευξη τύπου. Η εν ισχύι ΚΥΑ (που ισχύει μέχρι τις 06:00 της 8.2.2021) δεν απαγόρευε την λειτουργία του λιανεμπορίου.

Οι παράγοντες της Δικαιοσύνης και ιδιαίτερα οι δικηγόροι το βιώνουμε αυτό κάθε εβδομάδα. Η ΚΥΑ που μεταξύ άλλων ορίζει το πλαίσιο λειτουργίας των δικαστηρίων δημοσιεύεται κάποια στιγμή κάθε Σάββατο και ορίζει το πλαίσιο που ισχύει από την Δευτέρα και για μια εβδομάδα. Μέχρι την Παρασκευή είναι σε πλήρη εξέλιξη ένα ράδιο αρβύλα: ο καθένας έχει ένα φίλο στο Υπουργείο που έχει πολύτιμη πληροφορία για το τι θα ισχύσει από βδομάδα. Η προπαρασκευή για τα δικαστήρια των επομένων ημερών είναι μέχρι την τελευταία στιγμή υπό αίρεση με ό,τι σημαίνει αυτό για την ποιότητα της προετοιμασίας, για την εργασία χωρίς πληρωμή, για το σπάσιμο νεύρων.

Όλα τα παραπάνω θα αποφεύγονταν αν υπήρχε ικανό διάστημα ανάμεσα στο χρόνο λήψης των αποφάσεων και το χρόνο θέσης σε ισχύ των νέων κανόνων. Είναι απολύτως λογικό, όταν οι αποφάσεις διαμορφώνονται ως γενικό πλαίσιο την Παρασκευή το βράδυ, να απαιτείται κάποιος χρόνος για να αποτυπωθούν οι αποφάσεις αυτές σε κανόνες δικαίου. Όταν δε οι κανόνες τίθενται σε ισχύ σε λίγες ώρες από την δημοσίευσή τους, είναι εύλογο και λάθη να γίνονται και να αιφνιδιάζονται άπαντες οι αποδέκτες των κανόνων.

Αν όλη η διαδικασία λάμβανε χώρα μεσοβδόμαδα (π.χ. κάθε Τετάρτη) με χρόνο έναρξης εφαρμογής των μέτρων την Δευτέρα, όλα αυτομάτως θα μπορούσαν να λειτουργήσουν καλύτερα. Και θα μειώνεται ο αιφνιδιασμός και θα υπάρχει μια άνεση χρόνου για «διόρθωση ημαρτημένων».

ΕΚΟΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ: Κυκεώνα συνέχεια (εκδοχή 16.1.2021)

Η νέα ΚΥΑ υπ’ αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 3060 (ΦΕΚ τ. Β΄ 89/16.1.2021) προβαίνει σε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά στο καθεστώς διεξαγωγής των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας από αύριο 18.1.2021 και μέχρι την Παρασκευή 22.1.2021.

Αν δεν έχω υποπέσει σε κάποιo μεγάλo σφάλμα σε σχέση με όσα κατάλαβα μελετώντας την, η νέα ΚΥΑ δημιουργεί την εξής περιπτωσιολογία σε σχέση με τις δίκες εκουσίας:

α) Ο κανόνας είναι ότι οι δίκες εκουσίας α΄ και β΄ βαθμού δικάζονται μόνον εφ’ όσον οι διάδικοι δεν επιθυμούν την εξέταση μαρτύρων, οπότε πρέπει μέχρι την προτεραία να στείλουν στην Γραμματεία του Δικαστηρίου δήλωση περί τούτου προερχόμενη από όλους τους διαδίκους. 

β) Ειδικά όμως οι δίκες που αφορούν δικαστική συμπαράσταση, κήρυξη διαθήκης ως κυρίας και οι δίκες που αφορούν ειδική διαχείριση (Ν. 4307/2014) διεξάγονται κανονικά χωρίς περιορισμούς: Με αυτοπρόσωπη παρουσία των διαδίκων και με μάρτυρες. Όπως διεξαγόταν η διαδικασία και προ κορωνοϊού.

γ) Ωστόσο, στην περίπτωση βθ΄ εισάγεται μια ακόμη μεγάλη εξαίρεση: Από το σύνολο των δικών της εκουσίας, (α) στις δίκες του β΄ βαθμού, καθώς και (β) στο σύνολο των υποθέσεων εκουσίας δικαιοδοσίας που δικάζονται κατ’ εφαρμογήν διατάξεων ειδικών νόμων, όπως και στις δίκες του άρθροιυ 1 Ν. 4745/2020, οι δίκες αυτές διεξάγονται με αυτοπρόσωπη παρουσία των πληρεξουσίων δικηγόρων (δεν επιτρέπεται δήλωση του άρθρου 242 ΚΠολΔ), χωρίς την εξέταση μαρτύρων και με την (αυτονόητη) δυνατότητα λήψης ενόρκων βεβαιώσεων. Στην περίπτωση αυτή, δεν φαίνεται να εφαρμόζεται η διαδικασία της αποστολής δηλώσεων εκ μέρους των διαδίκων για την μη εξέταση μαρτύρων. Πρόκειται για μια εφαρμογή της άνευ μαρτύρων διεξαγωγής της δίκης στα πρότυπα της νέας τακτικής διαδικασίας και στο πεδίο της εκουσίας δικαιοδοσίας. Η δίκη πρέπει να γίνει χωρίς μάρτυρες.

Τα ερωτήματα που τίθενται είναι πολλά και είναι φυσικό ότι είναι απολύτως αδύνατο να λυθούν με τρόπο σχετικά ασφαλή μέχρι αύριο (οπότε αρχίζει να εφαρμόζεται το νέο πλαίσιο) ή έστω μέχρι την Παρασκευή, 22.1.2021 (οπότε λήγει η περίοδος ισχύος του):

(α) Γιατί ο νομοθέτης περιέλαβε τις δίκες β΄ βαθμού τόσο στον κανόνα (περίπτωση βη΄ εδάφιο α΄), όσο και στην εξαίρεση (περίπτωση βη΄); Για τις δίκες β΄ βαθμού φαίνεται να προβλέπονται διαφορετικές έννομες συνέπειες, η δε σύγκρουση που παρατηρείται δεν φαίνεται να μπορεί να αρθεί εύκολα: Δεν είναι σαφές αν οι δίκες β΄ βαθμού δικάζονται χωρίς μάρτυρες μόνον αν συναινούν προς τούτο οι διάδικοι ή αν δικάζονται υποχρεωτικά χωρίς μάρτυρες.

(β) Ποιο το εύρος των ειδικών νόμων στους οποίους αναφέρεται η περίπτωση βη΄; Ειδικός νόμος είναι κάθε κανόνας που δεν περιέχεται στον ΚΠολΔ; Μάλλον ναι. Στην περίπτωση αυτή, ειδικούς νόμους αποτελούν μεταξύ άλλων (και μάλλον κυρίως) ο Πτωχευτικός Κώδικας και ο Ν. 3869/2010. Με την διαφορά ότι οι δίκες που παράγουν οι ειδικοί αυτοί νόμοι είναι ίσως το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας. Άρα, από αύριο Δευτέρα το μεγαλύτερο μέρος των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας θα γίνεται κατά το πρότυπο της νέας τακτικής.

(γ) Τίθενται βέβαια και πολλά πρακτικά προβλήματα: Εν όψει των διατάξεων των άρθρων 421 επ. ΚΠολΔ σχετικά με τον τρόπο λήψης των ενόρκων βεβαιώσεων, στις περισσότερες δίκες αυτής της εβδομάδας είναι αδύνατο να λάβει κανείς έγκυρα ένορκη βεβαίωση πριν από την συζήτηση της υπόθεσης, καθώς δεν επαρκεί το διάστημα που ο νόμος θέτει.

Σε κάθε περίπτωση, το Υπουργείο Δικαιοσύνης πρέπει να αλλάξει άμεσα την κακή και εξόχως επιβλαβή για τις τύχες χιλιάδων δικών τακτική να αλλάζει το πλαίσιο ουσιαστικά την προτεραία της εφαρμογής του. Θα μπορούσε να οριστικοποιεί και ανακοινώνει τις αλλαγές μεσοβδόμαδα (τουλάχιστον) και ας εκδίδεται η (ενιαία με όλα τα ζητήματα που αφορούν το lockdown) ΚΥΑ το Σάββατο. Αν είχαμε λίγες μέρες παραπάνω, πολλά από τα λάθη θα μπορούσαν να διορθωθούν.

Ο δικηγορικός μου πατέρας, Μιχάλης Ζαφειρόπουλος

Δεν είναι εύκολο να γράφω για το Μιχάλη. Δεν είναι εύκολο ιδίως όταν συνειδητοποιώ ότι ως φυσική παρουσία δεν είναι πια κοντά μας. Είναι όμως τόσα και τόσο ζωντανά αυτά που έχουμε βιώσει όσοι ζήσαμε στενά μαζί του, που μετά το αρχικό σφίξιμο στην καρδιά η σκέψη για το Μιχάλη σχηματίζει ασυναίσθητα ένα χαμόγελο στα χείλη μας.

Από το Σεπτέμβριο του 2001 μέχρι τον Οκτώβριο του 2014 – με κάποια διαλείμματα και υπό διάφορες μορφές – είχα την τιμή να τον έχω «αφεντικό». Αλλά και μετά τον Οκτώβριο του 2014 είχα την χαρά να τον έχω φίλο. Πλέον έπειτα από 17 χρόνια δικηγορίας και 19 χρόνια παρουσίας μου στον ευρύτερο δικηγορικό χώρο μπορώ να αντιληφθώ πόσο σημαντικό ήταν που είχα ως δικηγορικό μου πατέρα τον Μιχάλη Ζαφειρόπουλο.

Για μένα ως νέο απόφοιτο της Νομικής, καταγόμενο και μεγαλωμένο στη Λάρισα χωρίς κανέναν δικηγόρο στο ευρύτερο οικογενειακό μου περιβάλλον ο Μιχάλης Ζαφειρόπουλος ήταν ο άνθρωπος που μου έμαθε την «αλφαβήτα» της άσκησης της δικηγορίας. Όχι μόνο σε επίπεδο νομικής γνώσης. Κυρίως σε επίπεδο δικηγορικής δεοντολογίας, δικηγορικής στάσης και συμπεριφοράς απέναντι στο συνάδελφο, στον εντολέα, στον συνδικαλιστή-δικηγόρο, στην ίδια την κοινωνία.

Ο Μιχάλης ήταν ένας πραγματικός άρχοντας. Ένας άρχοντας όχι αυστηρός, όχι ένας άρχοντας που προκαλούσε φόβο, αλλά ένας άρχοντας πρόσχαρος, προσιτός, ένας άρχοντας αγαθός (με την αρχαιοελληνική έννοια της λέξης).

Δυστυχώς, η καλοσύνη του και η καλοπιστία του αποδείχθηκε το αδύναμο σημείο του, με αποτέλεσμα σήμερα να μιλάμε για το Μιχάλη χρησιμοποιώντας χρόνους παρελθοντικούς.

Οι λέξεις δεν είναι αρκετές, για να εκφράσω τόσο την αδιανόητη αίσθηση της απουσίας του, όσο και την βαθειά χαρά μου που υπήρξα δικηγορικό και πολιτικό του παιδί.

Άρθρο μου στο δικηγορικό μαγκαζίνο "ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΗΓΟΡΟ" τεύχος Ιουλίου-Νοεμβρίου 2020

(https://www.metodikigoro.gr/wp-content/uploads/2021/01/metodikigoro_5th-11-12-2020.pdf)

Η ΚΥΑ ΤΗΣ 8.1.2021 ΚΑΙ TO ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ

Η ανάγνωση της τελευταίας χρονικά ΚΥΑ που ρυθμίζει μεταξύ άλλων τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων για την επόμενη εβδομάδα αναδεικνύει ένα σημαντικό πρόβλημα που έχει να κάνει με την διεξαγωγή των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας. 

Σύμφωνα με την χθεσινή ΚΥΑ της 8.1.2021 με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ.:1293/8.1.2021 (ΦΕΚ Β΄ 30/8.1.2021) διευρύνονται οι περιπτώσεις δικών εκουσίας δικαιοδοσίας και ασφαλιστικών μέτρων, στις οποίες επιτρέπεται η συζήτησή τους, εφ’ όσον δεν απαιτούν την εξέταση μαρτύρων.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την περίπτωση άρθρο 1 §1 περ. 4 υποπερ. 5 στοιχείο βη΄ «Οι δίκες εκουσίας δικαιοδοσίας πρώτου και δεύτερου βαθμού, καθώς επίσης υποθέσεις που αφορούν ειδικούς νόμους και εκδικάζονται με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας και υποθέσεις του άρθρου 1 του ν. 4745/2020 (Α’ 214), στις οποίες δεν εξετάζονται μάρτυρες, με τη δυνατότητα προσκόμισης ενόρκων βεβαιώσεων». 

Στην συνέχεια ο κανονιστικός νομοθέτης αναφέρει ότι μεταξύ άλλων και στις περιπτώσεις των στοιχείων βε), βστ), βζ) και βη) «λαμβάνει χώρα την προτεραία της δικασίμου έγγραφη δήλωση των πληρεξουσίων δικηγόρων των διαδίκων, ότι η συγκεκριμένη υπόθεση θα εξεταστεί χωρίς την εξέταση μαρτύρων, η οποία κοινοποιείται στις γραμματείες των δικαστηρίων με τη χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Εφόσον όλοι οι διάδικοι έχουν υποβάλει δήλωση κατά το προηγούμενο εδάφιο, η υπόθεση συζητείται παρουσία των πληρεξουσίων δικηγόρων, χωρίς την εξέταση μαρτύρων. Σε περίπτωση κατά την οποία δεν υποβληθεί η δήλωση του ανωτέρω εδαφίου από τους πληρεξούσιους δικηγόρους των διαδίκων, οι υποθέσεις αποσύρονται και δεν συζητούνται, χωρίς να απαιτείται η παρουσία των πληρεξουσίων δικηγόρων των διαδίκων. Συναινετικά αιτήματα αναβολής για τις υποπερ. ββ) έως και βη), υποβάλλονται σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 158 του ν. 4764/2020». 

Ωστόσο, ως γνωστόν, στις περιπτώσεις εκουσίας δικαιοδοσίας δεν υπάρχουν εν στενή εννοία «αντίδικοι». Ο αιτών είναι προφανώς διάδικος, αλλά η οριστικοποίηση των λοιπών διαδίκων γίνεται κατά την συζήτηση της υπόθεσης, καθώς στο στάδιο αυτό υπάρχει τις περισσότερες φορές η δυνατότητα άσκησης προφορικώς πρόσθετων ή κύριων παρεμβάσεων. Αυτό είναι ιδιαιτέρως έντονο στις πτωχευτικές δίκες και επομένως στις δικαζόμενες με βάση την πτωχευτική διαδικασία υποθέσεις εξυγιάνσεων.

Θεωρούσα ότι αυτή η ιδιορρυθμία των δικών εκουσίας δικαιοδοσίας εξηγούσε την επί τόσον καιρό εξαίρεση των περιπτώσεων αυτών από την δυνατότητα διεξαγωγής δικών χωρίς μάρτυρες. Ήρθε όμως η τελευταία αυτή ρύθμιση να με διαψεύσει.

Έτσι όπως έχει η διάταξη και με αυστηρή προσήλωση στο γράμμα αυτής θα μπορούσε ο αιτών ως μόνος διάδικος να στείλει ενημέρωση περί της πρόθεσής του να συζητηθεί η υπόθεση, οι δε αντιρρήσεις προσώπων που θέλουν να παρέμβουν κυρίως, ήτοι για να πετύχουν την απόρριψη της αίτησης και να εξετάσουν μάρτυρες να μην μπορούν να ληφθούν υπ’ όψιν από το Δικαστήριο και δη από την Γραμματεία (η αξιολόγηση των αιτημάτων αυτών γίνεται σε πρώτο χρόνο τουλάχιστον από την Γραμματεία των Δικαστηρίων).

Εν όψει του χρόνου έκδοσης της τελευταίας ΚΥΑ δικονομικές μέθοδοι που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν οι διάδικοι που θέλουν να παρέμβουν κυρίως (να ασκήσουν κύρια παρέμβαση)  και που επιθυμούν την εξέταση μάρτυρα στο ακροατήριο είναι πρακτικά αδύνατο να εφαρμοστούν σε δίκες που εκκρεμεί να διεξαχθούν την επόμενη εβδομάδα, ενώ η προσπάθεια να ακολουθηθούν αυτές οι μέθοδοι ενδεχομένως «παράγουν» περισσότερο συνωστισμό από εκείνον στον οποίο αποσκοπεί η απαγόρευση της διεξαγωγής των δικών.

Πιθανόν ο νομοθέτης είχε κατά νου τις υποθέσεις του Ν. 3869/2010 (νόμος Κατσέλη), στις οποίες συνήθως οι περισσότεροι πιστωτές (Τράπεζες συνήθως) συμπεριλαμβάνονται ρητώς ως διάδικοι στα σχετικά δικόγραφα. Κι εκεί όμως οι πρόσφατες μαζικές τιτλοποιήσεις δανείων έχουν μεταβάλει τα πρόσωπα των πραγματικών δικαιούχων των δανείων και έχουν γεννήσει ανάγκες για παρεμβάσεις, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων γίνονται επί της έδρας.

Όλα τα ανωτέρω καθιστούν αναγκαία την άμεση συμπλήρωση-διευκρίνιση της από 8.1.2021 ΚΥΑ με τρόπο που να διασφαλίζεται η αναγκαία ασφάλεια δικαίου. Ιδίως στις δίκες εξυγιάνσεων (άρθρο 106β ΠτΚ) τα ποσά που διακυβεύονται είναι συνήθως πολύ μεγάλου ύψους και τυχόν λάθη στην εφαρμογή της ΚΥΑ ή προσβολές της αρχής της ισότητας των όπλων έχουν τεράστιες συνέπειες.

Η ανάγκη για άμεσες διευκρινίσεις είναι επιτακτική.

Είναι το κλείσιμο των δημοτικών έσχατο μέσο;

Από δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων (https://www.iefimerida.gr/ellada/koronoios-hardalias-papaeyaggeloy-koronoios) ακούμε ότι τα περιοριστικά μέτρα αρχίζουν και αποδίδουν. Άλλωστε το γενικό lockdown μετρά μόλις μία εβδομάδα, όταν οι Αρχές και οι ειδικοί μας έχουν πει ότι απαιτούνται περίπου 10 μέρες για να διαπιστώσουμε τα αποτελέσματα ενός μέτρου. 

Επίσης, οι ειδικοί επιμένουν ότι στα σχολεία η μεταδοτικότητα του ιού είναι πολύ μειωμένη. 

Εν όψει αυτών προκαλεί ερωτηματικά η απόφαση για κλείσιμο (και) των δημοτικών σχολείων και νηπιαγωγείων. Πολύ περισσότερο όταν το μέτρο αποσκοπεί στον περιορισμό της ελάχιστης κινητικότητας που προκαλεί η κίνηση των γονέων να μεταφέρουν τα παιδιά από και προς το σχολείο. 

Πρόκειται για κινητικότητα με μηδαμινό συγχρωτισμό. Πηγαίνουμε τα παιδιά μέχρι την είσοδο του σχολείου, φορώντας τις μάσκες μας και η όποια μηδαμινή συναναστροφή με άλλους γονείς γίνεται σε εξωτερικό χώρο και ως επί το πλείστον με αποστάσεις. 

Από την άλλη πλευρά, ότι η αναστολή της εκπαιδευτικής διαδικασίας προκαλεί σημαντικές κοινωνικές, εκπαιδευτικές και ψυχολογικές δυσλειτουργίες σε πολύ μεγάλες ομάδες ευαίσθητου πληθυσμού και περαιτέρω ζημιές στην οικονομία, καθώς οι γονείς που έχουν παιδιά που μένουν σπίτι αναγκάζονται να μην εργαστουν ή να εργαστούν με πολύ μειωμένη απόδοση. Τα προβλήματα αυτά επιτείνονται με την πρόβλεψη για μεσημεριανά μαθήματα συνολικά 3 ωρών.

Η εκπαιδευτική διαδικασία είναι μοναδική. Μία φορά στην ζωή μας περνάμε την τρίτη δημοτικού. Μία φορά παίρνουμε τις γνώσεις αυτής της τάξης. Η διατάραξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι μέσο ακραίο και πρέπει να γίνεται μόνον όταν τούτο είναι το έσχατο μέσο. 

Στα δικά μου μάτια, η ζυγαριά γέρνει ξεκάθαρα υπέρ των ανοιχτών σχολείων. Η γνώμη μου θα άλλαζε μόνο αν προέκυπτε ότι αυτή η ελάχιστη κινητικότητα του πήγαινε-έλα στο σχολείο είναι τόσο κρίσιμη για τη μετάδοση του ιού, που τορπιλίζει τις θυσίες που συνεπάγεται το κλείσιμο όλων των άλλων τομέων της ζωής, πράγμα για το οποίο προς το παρόν δεν έχω πεισθεί. 

Αυτό που θεωρώ πάντως αδιανόητο είναι ότι από Δευτέρα θα κλείσουν δημοτικά ακόμη και σε περιοχές με ελάχιστα κρούσματα.  

Η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας είναι μια καθημερινή άσκηση, ακόμη και σε συνθήκες κρίσης και πανδημίας. Πολύ περισσότερο όταν οι κρίσεις τραβούν χρονικά. 

Την άσκηση αυτή δεν την κάνουν μόνοι οι επιδημιολόγοι. Οφείλουμε να τους ακούμε προσεκτικά για να δούμε τι θα βάλουμε στη μια πλευρά της ζυγαριάς. Την άλλη πλευρά της ζυγαριάς την γεμίζουν ειδικοί άλλων κλάδων. Και την ζύγιση την κάνουν οι εκλεγμένοι μας εκπρόσωποι. 

Ελπίζω ότι η διαδικασία έγινε και σήμερα, αν και οι διαρκείς ανακοινώσεις των πορισμάτων της επιτροπής των επιδημιολόγων δεν βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση. 

Η μετα-COVID19 λειτουργία των πολιτικών δικαστηρίων

Από την προσεχή Δευτέρα, 1^η Ιουνίου 2020, τίθεται και πάλι σε λειτουργία ο μηχανισμός της απονομής της Δικαιοσύνης που ήταν σε ύπνωση από τις 13 Μαρτίου 2020 σύμφωνα με το άρθρο 11 της ΠΝΠ της 11.3.2020 (ΦΕΚ Α' 55/11-03-2020), που κυρώθηκε με το Ν. 4682/2020 (ΦΕΚ 76 A'/03.04.2020) και τις διαδοχικές ΚΥΑ που εκδόθηκαν από τις 12.3.2020 μέχρι και τις 15.5.2020 (για το πλαίσιο που είχε διαμορφωθεί με τις διαδοχικές ΚΥΑ βλ. https://fotisgiannoulas.blogspot.com/2020/04/blog-post.html). Ήδη με την ΚΥΑ με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ. 33202/28.5.2020 (ΦΕΚ Β΄ 2033/28.5.2020) ότι από 1.6.2020 λειτουργούν και πάλι το ΑΕΔ και τα Ειδικά Δικαστήρια, το ΣτΕ, τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια, το Ελεγκτικό Συνέδριο και το σύνολο των πολιτικών δικαστηρίων της χώρας.

Ήδη έχει κατατεθεί στη Βουλή τροπολογία των Υπουργών Δικαιοσύνης, Οικονομικών, Ανάπτυξης και Εθνικής Άμυνας σε σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας που αναμένεται άμεσα να ψηφιστεί και να τεθεί σε ισχύ. Πάντα με την επιφύλαξη της τελικής ψήφισης της τροπολογίας και τυχόν διορθώσεων που μπορεί να παρεισφρύσουν την τελευταία στιγμή, οι βασικές αλλαγές στην καθημερινή άσκηση της δικηγορίας από Δευτέρα, 1/6/2020 συνοψίζονται στα εξής:

Α. ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ

Κατά την νέα διάταξη «Το χρονικό διάστημα της επιβολής του μέτρου της προσωρινής αναστολής (13.3.2020 -31.5.2020) δεν υπολογίζεται στις νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για τη διενέργεια διαδικαστικών και εξώδικων πράξεων, καθώς και άλλων ενεργειών ενώπιον των δικαστηρίων, συμβολαιογράφων ως υπαλλήλων του πλειστηριασμού, υποθηκοφυλακείων, κτηματολογικών γραφείων και άλλων τρίτων προσώπων. Μετά τη λήξη της παραπάνω αναστολής οι προθεσμίες αυτές τρέχουν για όσο χρονικό διάστημα υπολείπεται για να συμπληρωθεί η αντίστοιχη προβλεπόμενη από το νόμο προθεσμία. Ειδικότερα οι προθεσμίες της παρ. 2 του άρθρου 215, των παρ. 1 και 2 του 237 και του άρθρου 238 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ), καθώς και οι προθεσμίες άσκησης ανακοπών, ένδικων μέσων και πρόσθετων λόγων δεν συμπληρώνονται, αν δεν παρέλθουν επιπλέον τριάντα (30) ημέρες από την προβλεπόμενη λήξη τους».

Με την νέα διάταξη:

(α) Ρυθμίζονται μόνον θέματα προθεσμιών του δικονομικών δικαίου, νομίμων και δικαστικών.

(β) Επαναλαμβάνει με άλλη διατύπωση – προφανώς για λόγους διάλυσης τυχόν αμφιβολιών – τον πάγιο κανόνα κατά τον οποίο το χρονικό διάστημα της αναστολής, δεν υπολογίζεται στο χρόνο της παραγραφής: Όταν λήγει το διάστημα της αναστολής η προθεσμία συνεχίζει να τρέχει από το χρονικό σημείο, από το οποίο είχε τεθεί σε ισχύ η αναστολή.

(γ) Ειδικά για κάποιες περιπτώσεις προθεσμιών (και όχι για όλες), ο νόμος δεν περιορίζεται απλά στο να ορίσει ότι από 1/6/2020 «ξεπαγώνει» ο χρόνος, αλλά δίνει επιπλέον τριάντα (30) ημέρες για να συμπληρωθεί η σχετική δικονομική προθεσμία. Πρόκειται για τις προθεσμίες:

§  Των 30 ημερών για την επίδοση της αγωγής κατά την νέα τακτική διαδικασία (ΚΠολΔ 215 §2)

§  Των 100 (ή 130) ημερών για τις προτάσεις της νέας τακτικής διαδικασίας (ΚΠολΔ 237 §1)

§  Των 15 ημερών της προσθήκης της νέας τακτικής διαδικασίας (ΚΠολΔ 237 §2)

§  Των παρεπόμενων ενδίκων βοηθημάτων στο πλαίσιο και πάλι της νέας τακτικής διαδικασίας, ήτοι ανταγωγές, παρεμβάσεις, προσεπικλήσεις ανακοινώσεις (ΚΠολΔ 238)

§  Άσκησης ανακοπών (όλων, του νόμου μη διακρίνοντος)

§  Άσκησης ενδίκων μέσων (τακτικών ή έκτακτων, του νόμου μη διακρίνοντος)

§  Άσκησης πρόσθετων λόγων (επί ανακοπών ή ενδίκων μέσων, του νόμου διακρίνοντος).

(δ) Δεν ορίζεται τίποτε σε σχέση με τις προθεσμίες του ουσιαστικού δικαίου, δηλαδή με τις προθεσμίες παραγραφής και τις αποσβεστικές προθεσμίες. Αφού δεν ορίζεται κάτι ειδικά, όταν αρθεί η αναστολή των προθεσμιών αυτών, θα ισχύσουν οι γενικές διατάξεις. Ειδικά επισημαίνουμε την ΑΚ 257, κατά την οποία «Το χρονικό διάστημα της αναστολής, δεν υπολογίζεται στο χρόνο της παραγραφής. Όταν πάψει η αναστολή, η παραγραφή συνεχίζεται, σε καμία όμως περίπτωση δεν συμπληρώνεται πριν περάσουν έξι μήνες» ενώ κατά την ΑΚ 279 «στις περιπτώσεις που ο νόμος ή τα μέρη τάσσουν προθεσμία μέσα στην οποία πρέπει να ασκηθεί το δικαίωμα (αποσβεστική προθεσμία) εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για την παραγραφή».

Β. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΔΙΚΑΣΙΜΩΝ ΜΑΤΑΙΩΘΕΙΣΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΘΕΝ ΑΝΑΒΟΛΕΣ

Προβλέπεται διαδικασία αυτεπάγγελτων «οίκοθεν» προσδιορισμών νέων δικασίμων και αυτεπάγγελτων αναβολών σε μια σειρά περιπτώσεων και συγκεκριμένα:

(α) Σε περίπτωση ματαίωσης διαρκούσης της αναστολής της συζήτησης υπόθεσης οποιουδήποτε βαθμού δικαιοδοσίας και οποιασδήποτε διαδικασίας. Στην περίπτωση αυτή, γίνεται οίκοθεν επαναπροσδιορισμός.

(β) Στις περιπτώσεις που, συντρέχει περίπτωση προκατάθεσης προτάσεων προ 20ημέρου (δηλαδή είτε στο πλαίσιο της παλαιάς τακτικής διαδικασίας του Πολυμελούς Πρωτοδικείου, είτε στο πλαίσιο υποθέσεων Εφετείου όταν η πρωτόδικη απόφαση είχε εκδοθεί ερήμην από Πολυμελές Πρωτοδικείο), κατά τις οποίες η μεν συζήτηση των υποθέσεων είναι προσδιορισμένη στο 20ήμερο μετά την 1^η Ιουνίου, αλλά δεν ήταν δυνατή η κατάθεση προτάσεων ή προσθήκης, καθώς οι χρόνοι κατάθεσης ενέπιπτε στο χρονικό διάστημα της αναστολής και οι διάδικοι δεν είχαν καταθέσει ήδη προτάσεις και αντικρούσεις με τα σχετικά αποδεικτικά τους μέσα και διαδικαστικά έγγραφα. Στην περίπτωση, αυτή το Δικαστήριο αναβάλλει οίκοθεν την συζήτηση.

Στις περιπτώσεις αυτές η νέα δικάσιμος ορίζεται αυτεπαγγέλτως, με πράξη του προέδρου του τμήματος ή του δικαστή. Ρητώς ορίζεται ότι η νέα συζήτηση προσδιορίζεται σε σύντομη κατά το δυνατόν δικάσιμο και κατά προτεραιότητα εντός του χρονικού διαστήματος από 1.7.2020 έως 15.7.2020 ή από 1.9.2020 έως 15,9.2020. Βέβαια, γίνεται αντιληπτό ότι η συζήτηση υποθέσεων δύο (2) μηνών (αν συνυπολογίσουμε και το 15ήμερο του Πάσχα, οπότε ούτως ή άλλως δεν υπήρχαν δικάσιμοι) είναι αδύνατο να «χωρέσει» μέσα σε διάστημα ενός (1) μηνός.

Γ. ΑΝΑΒΟΛΗ ΚΑΤΟΠΙΝ ΑΙΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΚΠολΔ 241

Παρά το γεγονός ότι η ΚΠολΔ 241 επιτρέπει την χορήγηση αναβολής μόνον μία φορά και μόνο για σπουδαίο λόγο, η νέα ρύθμιση προβλέπει την κατά παρέκκλιση της ΚΠολΔ 241 χορήγηση αναβολής και μάλιστα ατελώς (χωρίς την καταβολή του παραβόλου υπέρ ΤΑΧΔΙΚ κατά την ΚΠολΔ 241 §3) στις ακόλουθες περιπτώσεις:

(α) Σε όλες τις υποθέσεις πλην αυτών της νέας τακτικής (στον α΄ και β΄ βαθμό) και αυτών ενώπιον του Αρείου Πάγου: Παρέχεται η δυνατότητα υποβολής αιτήματος αναβολής και μάλιστα χωρίς παράσταση στο ακροατήριο, αλλά με υποβολή κοινής δήλωσης κατά το άρθρο 242 §2 ΚΠολΔ (και κατά παρέκκλιση της ΚΠολΔ 115 §2 περί προφορικότητας). Η δήλωση αυτή πρέπει να υποβάλλεται μέχρι τις 12:00 το μεσημέρι της προτεραίας της δικασίμου στην γραμματεία του οικείου δικαστηρίου. Η αναβολή δεν είναι ρητώς υποχρεωτική για το δικαστήριο, αν και στην περίπτωση της κοινής δήλωσης του άρθρου 242 ΚΠολΔ κρίνεται ότι θα είναι εξαιρετικά απίθανο το αίτημα να απορριφθεί.

(β) Στις υποθέσεις κατά τις οποίες οι προθεσμίες του άρθρου 228, της περ. β της παρ. 1 του άρθρου 591, της παρ. 2 του άρθρου 686 και της παρ. 3 του άρθρου 748 ΚΠολΔ, καθώς και οποιεσδήποτε άλλες προθεσμίες κλήτευσης των διαδίκων έληγαν ή λήγουν εντός του χρονικού διαστήματος της αναστολής και ο υπολειπόμενος χρόνος συμπλήρωσης τους δεν επαρκεί για την τήρηση των προθεσμιών αυτών. Στην περίπτωση αυτή η χορήγηση της αναβολής είναι ρητώς υποχρεωτική για το δικαστήριο.

(γ) Στις υποθέσεις, κατά τις οποίες το χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της αναστολής δεν επαρκεί για να τηρηθούν, σε σχέση με την ορισθείσα δικάσιμο, οι προθεσμίες άσκησης των πρόσθετων λόγων ή της αντέφεσης. Και στην περίπτωση αυτή η χορήγηση της αναβολής είναι υποχρεωτική για το Δικαστήριο. Μάλιστα, λόγω του κανόνα κατά τον οποίο η άσκηση προσθέτων λόγων αναίρεσης είναι δυνατή μόνον μέχρι την 1^η συζήτηση της αίτησης αναίρεσης, η νέα διάταξη ορίζει ότι – κατ’ εξαίρεση για τις αιτήσεις αναίρεσης που τυχόν αναβληθούν στο πλαίσιο της ρύθμισης αυτής – η κατά τα άνω άσκηση των προσθέτων λόγων αναίρεσης στη νέα δικάσιμο είναι παραδεκτή. Ο νομοθέτης μάλιστα, προκειμένου να αποτρέψει καταστρατηγήσεις και καταχρηστική επίκληση της διάταξης αυτής, προβλέπει ότι η μη άσκηση των πρόσθετων λόγων ή της αντέφεσης από τον διάδικο που ζήτησε την αναβολή για το λόγο αυτό, θα έχει ως συνέπεια την επιβολή ποινής τάξεως κατά το άρθρο 205 ΚΠολΔ.

(δ) Στις εκκρεμείς υποθέσεις ενώπιον του Αρείου Πάγου, όταν η κατά την παρ. 1 του άρθρου 570 ΚΠολΔ προθεσμία κατάθεσης των προτάσεων ή η κατά την παρ. 3 του άρθρου 570 ΚΠολΔ προθεσμία κατάθεσης των εγγράφων έληξε ή λήγει εντός του χρονικού διαστήματος της αναστολής, όμως η συζήτηση της αναίρεσης έχει προσδιορισθεί σε χρόνο βραχύτερο της συμπλήρωσης των ως άνω προθεσμιών.  Στην περίπτωση αυτή τυχόν αίτημα του έχοντος το αντίστοιχο βάρος διαδίκου είναι υποχρεωτικό να γίνει δεκτό. Και πάλι για λόγους αποτροπής καταστρατηγήσεων και καταχρηστικών συμπεριφορών ο νομοθέτης ορίζει ότι αν ο διάδικος δεν προβεί στις ενέργειες για τις οποίες του χορηγήθηκε η αναβολή, θα του επιβληθεί ποινή τάξης κατά το άρθρο 205 ΚΠολΔ.

Δ. ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το νέο σύστημα που εισάγεται περί χρονικού καταμερισμού της συζήτησης των υποθέσεων. Το νέο σύστημα:

(α) Ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστημα και δη από 1.6.2020 μέχρι 15.9.2020.

(β) Οι διάδικοι μέχρι την 12^η ώρα της προτεραίας της δικασίμου έχουν το βάρος να ειδοποιήσουν την γραμματεία του δικαστηρίου είτε (α) για την υποβολή κοινού αιτήματος αναβολής με την υποβολή κοινής δήλωσης (κατά το άρθρο 242 §2 ΚΠολΔ), που την υποβάλλουν μέσω e-mail, (β) είτε για την πρόθεση όλων των διαδίκων για συζήτηση της υπόθεσης χωρίς την εξέταση μαρτύρων επ’ ακροατηρίω.

(γ) Βάσει των δηλώσεων αυτών ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου ή ο αρμόδιος δικαστής κατανέμει χρονικά εντός της αυτής ημέρας τις εγγεγραμμένες στο πινάκιο ή έκθεμα υποθέσεις. Οι υποθέσεις χωρίς μάρτυρες τίθενται υποχρεωτικά στην αρχή του πινακίου/εκθέματος.

(δ) Ο καταμερισμός αυτός γνωστοποιείται με πρωτοβουλία του γραμματέα το αργότερο την προηγούμενη της δικασίμου εργάσιμη ημέρα (άρα από τις 12:00 το μεσημέρι και μετά), στους διαδίκους ή στους πληρεξούσιους δικηγόρους τους, (i) είτε με αποστολή ηλεκτρονικού μηνύματος στον οικείο δικηγορικό σύλλογο και προσθέτως στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους, εφόσον είναι γνωστή, είτε (ii) με ανάρτηση στην πύλη ψηφιακών υπηρεσιών δικαστηρίων solon.gov.gr για όσα δικαστήρια και διαδικασίες έχουν ενταχθεί στο εν λόγω σύστημα.

(ε) Η διαδικασία αυτή δεν ισχύει για τις υποθέσεις της νέας τακτικής διαδικασίας και τις υποθέσεις ενώπιον του Αρείου Πάγου.

Για να περιγράψουμε κάπως πιο παραστατικά την δικηγορική καθημερινότητα από 1.6.2020 μέχρι 15.9.2020 αυτό που περιμένουμε να ζήσουμε είναι το εξής:

(α) Μέχρι την προτεραία της δικασίμου και δη μέχρι τις 12:00 οι διάδικοι πρέπει να γνωστοποιούν στη γραμματεία την πρόθεσή τους για κοινό αίτημα αναβολής (με υποβολή κοινής δήλωσης) ή να προχωρήσουν στην συζήτηση της υπόθεσης χωρίς μάρτυρα («τα απλά ‘συζητείται’»)

(β) Στο νέο έκθεμα/πινάκιο θα μένουν μόνον οι υποθέσεις που δεν θα αναβληθούν αυτεπαγγέλτως και θα προτάσσονται οι υποθέσεις χωρίς μάρτυρες. Οι λοιπές θα κατατάσσονται τμηματικά μέσα στην δικαστηριακή ημέρα. Το νέο αυτό πινάκιο/έκθεμα θα γνωστοποιείται στους διαδίκους από το μεσημέρι της προτεραίας της δικασίμου και θα έχει μορφή παρόμοια με αυτή που συνήθως συναντούμε στις προσωρινές διαταγές.

(γ) Το πρωί της δικασίμου θα δικάζονται οι υποθέσεις της νέας τακτικής και οι υποθέσεις χωρίς μάρτυρες («τα απλά ‘συζητείται’») και στην συνέχεια θα αρχίζει η συζήτηση των εναπομεινασών υποθέσεων, που θα περιλαμβάνουν μη συναινετικά αιτήματα αναβολής και υποθέσεις με μάρτυρες.

Από την ρύθμιση απουσιάζουν άλλες περιπτώσεις, κατά τις οποίες δεν γίνεται συζήτηση με μάρτυρες, και οι οποίες θα μπορούσαν να γνωστοποιούνται κι αυτές μέχρι την προτεραία, όπως η παραίτηση από το δικόγραφο ή η βίαιη διακοπή της δίκης. Εκτιμούμε ότι πρόκειται για παραδρομή του νομοθέτη, καθώς η και οι υποθέσεις αυτές καλό είναι να προτάσσονται στο πινάκιο και να λαμβάνεται τούτο υπ’ όψιν κατά την χρονοκατανομή του πινακίου.

Προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι το όλο σύστημα στηρίζεται στο αν πράγματι οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των διαδίκων θα είναι συνεπείς με το βάρος της γνωστοποίησης των προθέσεών τους μέχρι τις 12:00 το μεσημέρι της προτεραίας. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί, το νέο σύστημα δεν θα μπορεί πρακτικά να εφαρμοστεί.

Επίσης, βάζει σε σκέψεις το γεγονός ότι το μοναδικό μέσο υποβολής της κοινής δήλωσης για την αναβολή ή της πρόθεσης μη εξέτασης μαρτύρων προβλέπεται το e-mail. Εκτιμούμε ότι τούτο προβλέφθηκε προς αποφυγή συνωστισμού στις γραμματείες των δικαστηρίων, αλλά είναι αμφίβολο αν η υποβολή της κοινής δήλωσης ή της πρόθεσης μη εξέτασης μαρτύρων με άλλα μέσα (όπως ιδιοχείρως) είναι δικονομικώς μη παραδεκτή. Εκτιμούμε ότι η αναφορά στην νέα διάταξη έχει περισσότερο καθοδηγητικό χαρακτήρα και καθώς δεν προβλέπει ρητά την ακυρότητα, τυχόν διαφορετικός τρόπος διαβίβασης των ανωτέρω δεν θα πρέπει να κρίνεται άκυρος.

Ε. ΕΝΟΡΚΕΣ ΒΕΒΑΙΩΣΕΙΣ

Πρωτοποριακή για την ελληνική δικονομική πραγματικότητα αποτελεί η ρύθμιση που επιτρέπει την λήψη ένορκης βεβαίωσης ενώπιον δικηγόρου. Οι βασικές παράμετροι της νέας ρύθμισης είναι οι εξής:

(α) Ο δικηγόρος ενώπιον του οποίου λαμβάνεται η ένορκη βεβαίωση πρέπει να είναι διαφορετικός από τους διορισμένους κατά το άρθρο 96 επ. ΚΠολΔ δικηγόρους των διαδίκων.

(β) Ως κατά τόπον αρμόδιος δικηγόρος ορίζεται αυτός που είναι διορισμένος στο Δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την κύρια υπόθεση ή έχει την έδρα του στον τόπο κατοικίας ή διαμονής του μάρτυρα.

(γ) Οι λοιπές προϋποθέσεις των άρθρων 421 επ. ΚΠολΔ πρέπει να τηρηθούν στο ακέραιο. 

(δ) Ο δικηγόρος, ενώπιον του οποίου λαμβάνεται η ένορκη βεβαίωση έχει κάποιες διαδικαστικές υποχρεώσεις:

§  Αμέσως μετά τη λήψη της ένορκης βεβαίωσης, ο δικηγόρος ενώπιον του οποίου αυτή δόθηκε την αποστέλλει ηλεκτρονικά στο δικηγορικό σύλλογο στον οποίο ανήκει

§  Ο Δικηγορικός Σύλλογος του δίνει ηλεκτρονική απόδειξη λήψης, ώστε δι’ αυτής να αποκτήσει η ένορκη βεβαίωση βέβαιη χρονολογία και μοναδικό αριθμό.

§  Ο δικηγόρος χορηγεί αντίγραφα της ένορκης βεβαίωσης μαζί με την ως άνω ηλεκτρονική απόδειξη λήψης. Όμοια αντίγραφα χορηγεί και ο οικείος δικηγορικός σύλλογος μέσω της διαδικτυακής πύλης portal.olomeleia.gr

Σημειώνεται ότι ο νέος αυτός τρόπος λήψης των ενόρκων βεβαιώσεων δεν είναι αποκλειστικός. Η λήψη της ένορκης βεβαίωσης ενώπιον Ειρηνοδίκη ή Συμβολαιογράφου παραμένει καθ’ όλα ισχυρή και νόμιμη.

Επίσης, η δυνατότητα για λήψη ένορκης βεβαίωσης ενώπιον Δικηγόρου καθιερώνεται μόνον για τις ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων διαδικασίες. Για τις διοικητικές δίκες τέτοια δυνατότητα δεν παρέχεται, καθώς η κρίσιμη νέα διάταξη δεν επιφέρει καμία αλλαγή στις διατάξεις των άρθρων 184-185 ΚΔΔ, στις οποίες ούτε καν αναφορά κάνει. Άλλωστε, και συστηματικά η νέα διάταξη συμπεριλαμβάνεται στο άρθρο που φέρει τον τίτλο «διατάξεις για την επαναλειτουργία των πολιτικών δικαστηρίων και την διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης». Εξάλλου, στο άρθρο που αφορά τις διαδικασίες ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων δεν γίνεται καμία απολύτως αναφορά. Ίσως αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι στην περίπτωση ενόρκων βεβαιώσεων στις διοικητικές δίκες οι διάδικοι μπορούν να υποβάλλουν ερωτήσεις στον εξεταζόμενο μάρτυρα, κάτι που δεν ισχύει στις ένορκες βεβαιώσεις των άρθρων 421 επ. ΚΠολΔ.

Υπογραμμίζουμε ότι η σχετική δυνατότητα για λήψη ενόρκων βεβαιώσεων ενώπιον Δικηγόρου παρέχεται για το χρονικό διάστημα από 1.6.2020 μέχρι 15.9.2020. Δεν είναι σαφές αν οι ένορκες βεβαιώσεις πρέπει να αφορούν σε δίκες που θα διεξαχθούν και αυτές σε αυτό το χρονικό διάστημα. Επειδή σκοπός του νόμου είναι να αποφευχθεί ο συνωστισμός κατά την κρίσιμη για την διάδοση του κορωνοϊού περίοδο και επειδή δεν τίθεται ρητά ως προϋπόθεση της λήψης της βεβαίωσης η δίκη (ενώπιον της οποίας μέλλει να χρησιμοποιηθεί) να διεξαχθεί εντός του ιδίου διαστήματος, ο γράφων κλίνει της εκδοχής ότι δεν απαιτείται και η δίκη να διεξαχθεί μέχρι την 15.9.2020.

ΣΤ. ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΔΙΑΤΑΓΕΣ

Σύμφωνα με την νέα διάταξη, προσωρινές διαταγές των άρθρων 691Α (στο πλαίσιο ασφαλιστικών μέτρων) και 781 του ΚΠολΔ (στο πλαίσιο δικών εκουσίας δικαιοδοσίας), «καθώς και προσωρινές διαταγές ή διατάξεις αποφάσεων επί αιτήσεων αναστολής της εκτέλεσης ή της εκτελεστότητας σε υποθέσεις κάθε φύσης και διαδικασίας», οι οποίες χορηγήθηκαν μέχρι τη ματαιωθείσα λόγω της αναστολής των δικών συζήτηση της σχετικής αίτησης ή ορίστηκε ότι ισχύουν υπό τον όρο διεξαγωγής της συζήτησης αυτής, λογίζονται αυτοδικαίως παραταθείσες μέχρι τη νέα δικάσιμο που ορίζεται οίκοθεν σύμφωνα με όσα εκθέσαμε ανωτέρω.

Ζ. ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΟΙ

Η νέα διάταξη είναι δομημένη επί της βάσης ότι από την 1^η Ιουνίου και εφ’ εξής όλες οι πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης επιτρέπονται ανεμπόδιστα με εξαίρεση την διενέργεια των πλειστηριασμών και την επίσπευσή τους. Για τα τελευταία εισάγεται ένα εξαιρετικό δίκαιο που ισχύει μέχρι τις 15.9.2020. Με βάση το τελευταίο:

(α) Ματαιώνονται οι πλειστηριασμοί που έχουν οριστεί για το χρονικό διάστημα από 1.6.2020 μέχρι 31.7.2020. Για τους πλειστηριασμούς αυτούς (που ματαιώνονται κατά τρόπο πρόωρο) ο επισπεύδων έχει το βάρος εντός αποκλειστικής προθεσμίας  τριάντα (30) ημερών από τη δημοσίευση της διάταξης και με την αρχικά εκτιμηθείσα αξία και τιμή πρώτης προσφοράς (δεύτερο εδάφιο της παρ. 1, περ. γ της παρ. 2 του άρθρου 954 και παρ. 2 του άρθρου 993 ΚΠολΔ), να ορίσει νέα ημέρα πλειστηριασμού μετά την 31η.7.2020, τηρώντας κατά τα λοιπά τις νόμιμες προθεσμίες και ιδίως εκείνες της περ. ε της παρ. 2 του άρθρου 954 και της παρ. 2 του άρθρου 993, της παρ. 2 του άρθρου 1011Α ΚΠολΔ ή της ειδικής νομοθεσίας (ιδίως του ν.δ. 17.07/13.08.1923, A' 224). Αν ο επισπεύδων δεν τηρήσει την προθεσμία των 30 ημερών, τότε κάθε δανειστής, εφόσον έχει απαίτηση κατά του οφειλέτη, η οποία στηρίζεται σε εκτελεστό τίτλο, αφού επιδώσει σε εκείνον κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση, επιταγή προς εκτέλεση, μπορεί να επισπεύσει τον πλειστηριασμό τηρουμένων των νομίμων προθεσμιών. Πρακτικά, δηλαδή οι πλειστηριασμοί του διαστήματος της αναστολής μπορούν να προσδιορισθούν από τις αρχές του 2021 και μετά.

(β) Mutatis mutandis τα ίδια ισχύουν και ως προς τους πλειστηριασμούς που διενεργούνται κατά τον ΚΕΔΕ.

(γ) Στις περιπτώσεις ορισμού ημέρας πλειστηριασμού κατ' εφαρμογή της παρ. 1, του δευτέρου εδαφίου της παρ. 2 και της παρ. 3 του άρθρου 966 ΚΠολΔ, όταν οποιαδήποτε προθεσμία εμπίπτει, έστω και μερικώς, εντός του χρονικού διαστήματος της αναστολής, ο πλειστηριασμός ματαιώνεται και ορίζεται νέα ημέρα πλειστηριασμού, τηρουμένων των προθεσμιών που προβλέπονται στις διατάξεις αυτές.

(δ) Τελευταία κατηγορία πλειστηριασμών που ματαιώνονται είναι εκείνη των πλειστηριασμών που είχαν προσδιορισθεί μέχρι τις 15.6.2020 με βάση το άρθρο 973, την παρ. 4 του άρθρου 1006 και την παρ. 4 του άρθρου 1011Α ΚΠολΔ (δηλαδή έπειτα από υποκατάσταση). Προφανώς το γεγονός ότι πρόκειται για «ταλαιπωρημένους» πλειστηριασμούς αποτελεί το λόγο της «προνομιακής» αυτής αντιμετώπισης. Στην περίπτωση, πάντως, που έχουμε να κάνουμε με πλειστηριασμό της κατηγορίας αυτής που είχε προσδιορισθεί μέχρι τις 15.6.2020, θα πρέπει να ορισθεί νέα ημέρα πλειστηριασμού τηρουμένων των προθεσμιών που προβλέπονται στη διάταξη αυτή.

Στην νέα διάταξη δεν περιέχονται ρυθμίσεις που να ορίζουν την τύχη των εκούσιων πλειστηριασμών της περιόδου από 1.6.2020 μέχρι 31.7.2020, καθώς και τις εκποιήσεις στο πλαίσιο πτωχευτικών ή παραπτωχευτικών διαδικασιών. Η απάντηση δεν είναι τόσο εύκολη, καθώς η ιδιαιτερότητα των διαδικασιών αυτών, καθώς και η έλλειψη μαζικότητάς τους, θα συνηγορούσαν μάλλον υπέρ της δυνατότητας διεξαγωγής τους. Άλλωστε, κατά τον γνωστό ερμηνευτικό κανόνα, το εξαιρετικό δίκαιο πρέπει να ερμηνεύεται στενά.

Η. ΛΟΙΠΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Κλείνοντας ιδιαίτερα σημαντικές είναι και δύο τελευταίες ρυθμίσεις του νέου άρθρου.

(α) Με την §14 μετατίθεται αναδρομικώς η έναρξη ισχύος της υπαγωγής στην υποχρεωτική πρώτη συνεδρία της διαμεσολάβησης  για τις διαφορές που εκδικάζονται κατά την τακτική διαδικασία και υπάγονται στην καθ` ύλην αρμοδιότητα του Μονομελούς Πρωτοδικείου αν η αξία του αντικειμένου της διαφοράς υπερβαίνει το ποσό των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ και του Πολυμελούς Πρωτοδικείου: Αντί της 15.3.2020, ο χρόνος έναρξης ισχύος μετατίθεται για την 1.7.2020.

Σημειώνεται ότι δεν αλλάζει τίποτε ως προς τις οικογενειακές διαφορές του άρθρου 592 ΚΠολΔ (εκτός από αυτές των περιπτώσεων α΄, β΄ και γ΄ της παραγράφου 1 του ιδίου άρθρου), που υπήχθησαν στην υποχρεωτική πρώτη συνεδρία της διαμεσολάβησης από 15.1.2020.

(β) Για το χρονικό διάστημα της αναστολής (13.3.2020 - 31.5.2020) ορίστηκε με την §15 του νέου άρθρου ότι δεν τρέχουν τόκοι επιδικίας. Υπογραμμίζεται ότι η ρύθμιση αφορά όχι το σύνολο των τόκων υπερημερίας, αλλά μόνο το μέρος των τόκων που αντιστοιχεί στους τόκους επιδικίας.

Θ. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Κάποιες από τις νέες ρυθμίσεις εμφανίζουν σημαντικό ενδιαφέρον. Η εισαγωγή της δυνατότητας ενόρκων βεβαιώσεων ενώπιον Δικηγόρων και η χρονοκατανομή του πινακίου θα μπορούσαν να παραμείνουν και μετά την 15^η Σεπτεμβρίου 2020. Ο τρόπος εφαρμογής τους στο σύντομο διάστημα ισχύος των διατάξεων αυτών θα δείξει αν οι διατάξεις αυτές θα αποκτήσουν μονιμότερο χαρακτήρα.

Του Φώτη Κ. Γιαννούλα, Δικηγόρου Αθηνών, fgiannoulas@giannoulas.eu